شکست اخیر مذاکرات سازمان ملل برای دستیابی به یک معاهده جهانی الزام‌آور برای مقابله با زباله‌های پلاستیکی، بار دیگر این حقیقت را آشکار کرد که مشکل پلاستیک بسیار عمیق و چندوجهی است. این ماده همه‌گیر، نه‌تنها یک منبع عظیم آلودگی زیست‌محیطی است، بلکه به یکی از بزرگ‌ترین و روبه رشدترین عوامل بحران تغییرات اقلیمی نیز تبدیل شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که فقط تمرکز روی بازیافت، یک راه‌حل ناکافی است، زیرا بخش عمده آسیب‌های آب‌وهوایی پلاستیک، نه در نهایت عمر آن، بلکه به همان ابتدای فرایند تولید مربوط می‌شود.
به ریپورت وب‌سایت MIT، تولید پلاستیک از سال ۱۹۵۰ به‌طور متوسط سالانه ۹ درصد افزایش یافته و در سال ۲۰۱۹ به ۴۶۰ میلیون تن رسیده است. اما نکته مهم، وابستگی شدید این صنعت به سوخت‌های فسیلی است. درحال‌حاضر، ۱۲ درصد از تقاضای جهانی نفت و بیش از ۸ درصد از تقاضای گاز طبیعی، صرف تولید پلاستیک می‌شود.
این وابستگی، به انتشار حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود. براساس ریپورت‌ها، تولید پلاستیک در سال ۲۰۱۹ به‌تنهایی مسئول انتشار ۲.۲۴ میلیارد تن دی‌اکسید کربن بوده است که معادل حدود ۵ درصد از کل انتشارات جهانی است. پیش‌بینی‌ها حتی از این هم نگران‌کننده‌تر هستند و تخمین می‌زنند که این رقم تا سال ۲۰۶۰ دو برابر می‌شود و به ۴ میلیارد تن می‌رسد.
مشکل بازیافت پلاستیک
دلیل اصلی شکست مذاکرات سازمان ملل، اختلاف نظر عمیق بر سر مسئله «چرخه کامل حیات» پلاستیک بود. بسیاری از کشورها و گروه‌های زیست‌محیطی اصرار داشتند که هرگونه معاهده‌ای باید به فراتر از کنترل زباله و بازیافت برود و شامل محدودیت در تولید پلاستیک نیز باشد.
اما این رویکرد با مخالفت شدید کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان سعودی و کویت و نیز ایالات متحده مواجه شد. این کشورها با استدلال اینکه محدودیت تولید خارج از محدوده مذاکرات است، عملاً هرگونه پیشرفت را متوقف کردند.
واقعیت تلخ این است که کمتر از ۱۰ درصد از کل پلاستیکی که تاکنون تولید شده، بازیافت شده است. اما حتی اگر این رقم به طور معجزه‌آسایی افزایش یابد، مشکل اصلی حل نخواهد شد.
بخش عمده گازهای گلخانه‌ای مرتبط با پلاستیک، در مرحله تولید آن، یعنی زمانی که نفت و گاز به عنوان ماده اولیه و منبع انرژی به کار می‌روند، آزاد می‌شود. بنابراین، تا زمانی که ما به تولید پلاستیک با این حجم و با این روش‌های کربن‌محور ادامه دادن دهیم، بحران آب‌وهوایی ناشی از آن نیز ادامه دادن خواهد یافت.
اگرچه مذاکرات معاهده پلاستیک درحال‌حاضر متوقف شده، اما هنوز به‌طور کامل از بین نرفته است. بااین‌حال، این بن‌بست به ما نشان می‌دهد راه‌حل واقعی بحران پلاستیک، نه فقط در سطل‌های بازیافت، بلکه در بازنگری کامل در نحوه تولید، مصرف و وابستگی ما به این ماده نهفته است.
