پروکسی چیست و تفاوت آن با VPN

احتمالاً شما هم نام پروکسی را شنیده‌اید یا مجبور به استفاده از آن شده‌اید. اما تابه‌حال در مورد این موضوع تحقیق کرده‌اید که پروکسی چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟ در این مطلب، با زبان ساده و دقیق، همه‌چیز را درباره پروکسی سرور‌ها، انواع آنها، تفاوتشان با VPN و نکاتی که برای انتخاب یک پروکسی خوب باید بدانید بررسی کردن می‌کنیم.

پروکسی چیست؟

پروکسی (Proxy Server) یک کامپیوتر یا سرور واسطه است که بین دستگاه شما و اینترنت قرار می‌گیرد. وقتی از پروکسی استفاده می‌کنید، به‌جای اینکه درخواست شما مستقیماً به وب‌سایت فرستادن شود، ابتدا به پروکسی فرستاده می‌شود. این سرور سپس با استفاده از IP خود درخواست شما را به مقصد می‌فرستد و پاسخ را برمی‌گرداند.

به این ترتیب، وب‌سایت مقصد به‌جای آدرس IP واقعی شما، آدرس پروکسی را دیدن می‌کند و همین موضوع هم باعث می‌شود تا بتوانید محدودیت‌های اینترنت را دور بزنید.

استفاده از پروکسی نه‌تنها برای مخفی‌کردن هویت مفید است، بلکه در برخی یوزردهای دیگر مثل فیلتر کردن محتوا، ثبت‌سازی ورژن کش (Cache) صفحات یا تقسیم بار شبکه هم استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ معمولاً از پروکسی برای کنترل ترافیک اینترنت کارکنان خود استفاده می‌کنند.

انواع پروکسی سرور

پروکسی‌ها براساس سطح ناشناس بودن، محل قرارگیری و نوع عملکرد به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. هر نوع پروکسی، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد و انتخاب صحیح آن به هدف و نیاز یوزر بستگی دارد.

برای مثال، پروکسی‌های شفاف بیشتر در سازمان‌ها و محیط‌های آموزشی برای کنترل ترافیک و ثبت‌سازی محتوا استفاده می‌شوند، درحالی‌که پروکسی‌های کاملاً ناشناس بیشتر برای حفظ حریم خصوصی و دورزدن محدودیت‌ها یوزرد دارند. سپس، مهم‌ترین انواع پروکسی را به شما معرفی می‌کنیم.

پروکسی شفاف (Transparent Proxy)

پروکسی شفاف داده‌ها را بدون تغییر به مقصد منتقل می‌کند و IP واقعی یوزر را نیز به وب‌سایت مقصد نشان دادن می‌دهد. این نوع پروکسی معمولاً برای کش‌کردن صفحات وب و کاهش مصرف شتاب اینترنت استفاده می‌شود.

برای مثال، یک دانشگاه می‌تواند از پروکسی شفاف استفاده کند تا صفحاتی که دانشجویان به‌طور مکرر باز می‌کنند، سریع‌تر بارگذاری شود. مزیت اصلی آن، بهبود شتاب بارگذاری در شبکه‌های بزرگ است، اما برای ناشناس ماندن یا عبور از محدودیت‌ها مناسب نیست.

پروکسی ناشناس (Anonymous Proxy)

این نوع پروکسی آدرس IP یوزر را پنهان می‌کند، اما در هدر درخواست‌ها نشان می‌دهد که یوزر از پروکسی استفاده کرده است. به همین دلیل، اگر هدف شما جلوگیری از ردیابی مستقیم IP باشد، پروکسی ناشناس گزینه‌ای مناسب است، هرچند وب‌سایت مقصد همچنان متوجه واسطه‌بودن سرور خواهد شد.

پروکسی کاملاً ناشناس (High Anonymity Proxy)

پیشرفته‌ترین نوع پروکسی از نظر حفظ حریم خصوصی است. در این مدل، هیچ نشانه‌ای از استفاده از پروکسی در هدر درخواست‌ها وجود ندارد و IP یوزر کاملاً مخفی باقی می‌ماند. این ویژگی باعث می‌شود وب‌سایت مقصد نتواند تشخیص دهد که شما درحال استفاده از یک سرور واسطه هستید یا خیر. یوزران حرفه‌ای، روزنامه‌نگاران یا کسانی که فعالیت‌های حساس آنلاین دارند معمولاً این نوع پروکسی را ترجیح می‌دهند.

پروکسی تحریف‌کننده (Distorting Proxy)

در این مدل، پروکسی به وب‌سایت مقصد یک IP جعلی فرستادن می‌کند که معمولاً به کشور یا موقعیت جغرافیایی دیگری تعلق دارد. این روش برای عبور از محدودیت‌های جغرافیایی بسیار مؤثر است. برای مثال، اگر یک خدمت استریم ویدیو فقط در ایالات متحده قابل دسترس باشد، پروکسی تحریف‌کننده می‌تواند وانمود کند که شما از همان کشور متصل شده‌اید.

پروکسی عمومی (Public Proxy)

این نوع پروکسی برای استفاده عموم باز است و معمولاً رایگان ارائه می‌شود. هرچند استفاده از آن ساده است، اما معایب زیادی دارد: شتاب پایین، خطرات ایمنیی و احتمال ثبت یا فروش داده‌های یوزران. بسیاری از این سرورها توسط افراد ناشناس کنترل می‌شوند و ممکن است اهداف تجاری یا حتی مخرب داشته باشند.

پروکسی اشتراکی (Shared Proxy)

در این مدل، چندین یوزر هم‌زمان از یک آدرس IP استفاده می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود ردیابی یک یوزر خاص دشوار شود و سطح ناشناس بودن افزایش پیدا کند. بااین‌حال، استفاده هم‌زمان یوزران می‌تواند شتاب و پایداری وصل شدن را کاهش دهد. این نوع پروکسی بیشتر در خدمت‌های ارزان‌قیمت یا برای کارهایی مثل کنترل چند حساب یوزری استفاده می‌شود.

پروکسی چرخشی (Rotating Proxy)

پروکسی چرخشی در هر وصل شدن یا در بازه‌های زمانی مشخص، IP یوزر را تغییر می‌دهد. این ویژگی برای جلوگیری از مسدود شدن IP در وب‌سایت‌ها بسیار مفید است. یوزرد اصلی آن در عملیات وب اسکرپینگ (Web Scraping)، آزمایش عملکرد وب‌سایت‌ها و دورزدن محدودیت‌های اعمال‌شده بر تعداد درخواست‌هاست.

پروکسی معکوس (Reverse Proxy)

برخلاف دیگر پروکسی‌ها که بین یوزر و اینترنت قرار می‌گیرند، پروکسی معکوس بین یوزر و یک یا چند سرور مقصد قرار دارد. این نوع معمولاً برای توزیع بار ترافیکی بین چند سرور، افزایش ایمنی، مخفی‌کردن ساختار داخلی شبکه و جلوگیری از حملات DDoS استفاده می‌شود. شرکت‌های بزرگ و وب‌سایت‌های پربازدید معمولاً از پروکسی معکوس برای کنترل بهتر ترافیک بهره می‌برند.

انواع قانون ارتباط‌های پروکسی

پروکسی‌ها فقط از نظر ساختار و سطح ناشناس بودن با هم فرق ندارند، بلکه براساس قانون ارتباطی که برای انتقال داده استفاده می‌کنند هم می‌توان آنها را دسته‌بندی کرد. سپس مطلب پروکسی چیست به توضیح انواع قانون ارتباط‌ها می‌پردازیم.

قانون ارتباط در واقع زبان یا استانداردی است که پروکسی برای برقراری ارتباط بین یوزر و سرور مقصد به کار می‌برد. شناخت این قانون ارتباط‌ها به شما کمک می‌کند تا بدانید کد برنامهام نوع برای وب‌گردی روزانه، استریم، بازی یا یوزردهای سازمانی مناسب‌تر است.

HTTP Proxy

یکی از رایج‌ترین انواع پروکسی است که برای کنترل ترافیک HTTP طراحی شده است. وقتی شما یک وب‌سایت عادی (با آدرس را باز می‌کنید، این پروکسی می‌تواند درخواست و پاسخ‌ها را کنترل کند. از مزایای HTTP Proxy می‌توان به شتاب بالا و کمک گسترده اشاره کرد، اما ایراد اصلی آن نبود رمزنگاری است. به همین دلیل برای وب‌سایت‌هایی که اطلاعات حساس منتقل می‌کنند (مثل فروشگاه‌های آنلاین یا بانک‌ها) مناسب نیست.

HTTPS Proxy

ورژن پیشرفته‌تر HTTP Proxy است که از قانون ارتباط امن SSL/TLS استفاده می‌کند. این نوع پروکسی داده‌ها را رمزنگاری می‌کند و بنابراین ایمنی بالاتری دارد. اگر بخواهید در وب‌سایت‌های رمزگذاری‌شده ( فعالیت کنید، استفاده از HTTPS Proxy باید. برای مثال، اگر قصد دارید در یک شبکه عمومی به حساب بانکی خود وارد شوید، استفاده از پروکسی HTTPS می‌تواند خطر سرقت داده‌ها را تا حد زیادی کاهش دهد.

SOCKS Proxy

SOCKS یک قانون ارتباط چندمنظوره است که برخلاف HTTP، محدود به ترافیک وب نیست. SOCKS Proxy می‌تواند انواع مختلفی از داده‌ها مثل ایمیل، FTP یا حتی ترافیک بازی‌های آنلاین را کنترل کند. ورژن پیشرفته‌تر آن یعنی SOCKS5 از احراز هویت و رمزنگاری کمک می‌کند. به همین دلیل بسیاری از یوزران حرفه‌ای برای فعالیت‌هایی مثل تورنت یا اپلیکیشن‌های متنوع، SOCKS Proxy را ترجیح می‌دهند.

به‌عنوان مثال قانون ارتباط‌های پروکسی تلگرام از نوع HTTPS و SOCKS می‌تواند باشد.

یوزردهای پروکسی چیست

پروکسی‌ها فقط برای مخفی کردن IP استفاده نمی‌شوند و یوزردهای آنها بسیار گسترده‌تر است. از ایمنی گرفته تا کنترل شبکه برای موارد متعددی می‌توان از آنها استفاده کرد. بسته به نوع و هدف استفاده، می‌توانید پروکسی را به ابزاری کارآمد برای بهبود تجربه آنلاین خود تبدیل کنید.

حفظ حریم خصوصی

یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از پروکسی، محافظت از هویت یوزر در فضای آنلاین است. با پنهان کردن IP واقعی، وب‌سایت‌ها و خدمت‌ها نمی‌توانند مکان دقیق یا هویت شما را تشخیص دهند. برای مثال، یک روزنامه‌نگار که روی موضوعات حساس تحقیق می‌کند، می‌تواند با استفاده از پروکسی از ردیابی فعالیت‌های خود جلوگیری کند.

عبور از محدودیت‌های جغرافیایی

بسیاری از خدمت‌های آنلاین محتوای خود را فقط در کشورهای خاصی ارائه می‌کنند. با استفاده از پروکسی می‌توانید وانمود کنید از کشوری دیگر متصل شده‌اید و به این محتوا اجازه دسترسی پیدا کنید. برای مثال، اگر یک فیلم در خدمت استریم فقط در آمریکا موجود باشد، پروکسی می‌تواند این محدودیت را دور بزند.

افزایش شتاب بارگذاری

برخی پروکسی‌ها قابلیت کش (Cache) دارند؛ یعنی ورژن ثبت‌شده از صفحات وب را نگه می‌دارند و در مراجعات بعدی، همان ورژن را به یوزر نشان دادن می‌دهند. این کار باعث می‌شود صفحات محبوب یا پریوزرد سریع‌تر بارگذاری شوند. سازمان‌ها و شبکه‌های آموزشی معمولاً برای صرفه‌جویی در شتاب اینترنت و بهبود تجربه یوزران از این قابلیت استفاده می‌کنند.

نحوه کار پروکسی سرور

کار پروکسی در ظاهر ساده است اما مکانیزم پشت آن می‌تواند پیچیده باشد. وقتی شما آدرس یک وب‌سایت را در مرورگر خود وارد می‌کنید، درخواست شما ابتدا به پروکسی سرور فرستادن می‌شود. پروکسی این درخواست را بررسی کردن می‌کند؛ ممکن است آن را تغییر دهد، ثبت کند یا حتی مسدود کند. سپس درخواست به سرور مقصد فرستادن می‌شود و پاسخ دریافتی دوباره به پروکسی برمی‌گردد. در نهایت پروکسی پاسخ را به شما نشان می‌دهد.

این فرآیند باعث می‌شود وب‌سایت مقصد هیچ‌وقت به‌طور مستقیم با شما ارتباط نداشته باشد. بسته به نوع پروکسی، داده‌ها ممکن است رمزنگاری شوند، IP تغییر کند یا حتی بخشی از اطلاعات پاک کردن شود.

مزایای استفاده از پروکسی چیست

به‌طور کلی استفاده از پروکسی مزایایی را می‌تواند با داشته باشد:

• افزایش ایمنی: پنهان‌کردن IP و جلوگیری از اجازه دسترسی مستقیم مهاجمان.
• بهبود تجربه آنلاین: اجازه دسترسی به محتوای محدودشده و افزایش شتاب بارگذاری.
• کنترل و کنترل شبکه: در سازمان‌ها می‌توانند ترافیک یوزران را کنترل یا محدود کنند.
• کاهش بار سرور: پروکسی معکوس می‌تواند بار درخواست‌ها را بین چند سرور تقسیم کند.

معایب استفاده از پروکسی

به‌همین‌ترتیب، معایب استفاده از آنها نیز به شرح زیر است:

• ایمنی پایین در برخی مدل‌ها: به‌ویژه پروکسی‌های عمومی یا رایگان.
• شتاب کم: درصورتی‌که سرور شلوغ یا دور از موقعیت یوزر باشد.
• خطر افشای داده‌ها: برخی ارائه‌دهندگان ناشناس می‌توانند فعالیت‌های شما را ثبت کنند.
• محدودیت در عملکرد: پروکسی‌ها همه ترافیک را رمزنگاری نمی‌کنند، برخلاف VPN.

تفاوت پروکسی و VPN چیست

هرچند پروکسی و VPN در ظاهر شبیه به‌نظر می‌رسند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. پروکسی تنها ترافیک اینترنتی شما را از یک سرور واسطه عبور می‌دهد، درحالی‌که VPN تمام داده‌ها را رمزنگاری کرده و ایمنی بسیار بیشتری فراهم می‌کند. نیز VPN معمولاً تمام سیستم یا دستگاه شما را پوشش می‌دهد، اما پروکسی ممکن است فقط روی یک اپلیکیشن یا مرورگر فعال باشد.

برای مثال، اگر بخواهید فقط مرورگر خود را برای عبور از محدودیت‌ها تنظیم کنید، پروکسی کافی است. اما اگر به ایمنی کامل در سطح سیستم نیاز دارید (مثلاً هنگام وصل شدن به وای‌فای عمومی)، VPN انتخاب بهتری است.

به‌طورکلی، تمام تفاوت‌های پروکسی و VPN را در جدول زیر آورده‌ایم:

ویژگی‌ها	پروکسی (Proxy)	وی‌پی‌ان (VPN)
محدوده پوشش	معمولاً فقط یک اپلیکیشن یا مرورگر مشخص را پوشش می‌دهد.	تمام ترافیک اینترنت دستگاه را رمزنگاری و هدایت می‌کند.
رمزنگاری داده‌ها	اغلب فاقد رمزنگاری است (مگر در HTTPS Proxy یا SOCKS5).	تمام داده‌ها به‌طور کامل رمزنگاری می‌شوند.
ایمنی	ایمنی متوسط؛ برای ناشناس‌ماندن و عبور از محدودیت‌ها مناسب است ولی تضمین بالایی ندارد.	ایمنی بالا؛ مناسب برای استفاده در شبکه‌های عمومی یا تبادل اطلاعات حساس.
شتاب وصل شدن	معمولاً سریع‌تر چون داده‌ها رمزنگاری نمی‌شوند.	به‌دلیل رمزنگاری ممکن است کمی کندتر باشد.
هویت یوزر	آدرس IP اصلی پنهان می‌شود اما سطح ناشناس بودن بسته به نوع پروکسی متغیر است.	IP کاملاً مخفی می‌شود و هویت یوزر بهتر محافظت می‌گردد.
یوزرد اصلی	عبور از محدودیت‌های جغرافیایی، افزایش شتاب بارگذاری با کش.	حفظ حریم خصوصی، ایمنی داده‌ها، اجازه دسترسی امن به شبکه‌های سازمانی.
سهولت استفاده	تنظیم کردن ساده در مرورگر یا اپلیکیشن.	نیازمند شروع کردن کردن نرم‌افزار یا اپلیکیشن VPN.
هزینه	معمولاً ارزان‌تر و حتی رایگان (ولی با ریسک ایمنیی).	اغلب نیازمند اشتراک پولی با سرورهای امن‌تر.

نکات مهم در انتخاب پروکسی سرور مناسب

هنگام انتخاب پروکسی سرور چند نکته هست که پیش از خرید باید به آنها توجه کنید:

• مشخص کنید هدف شما چیست: عبور از محدودیت‌ها، افزایش ایمنی یا کنترل شبکه.
• نوع پروکسی را متناسب با نیاز خود انتخاب کنید.
• حتماً ارائه‌دهنده معتبر و شناخته‌شده‌ای را انتخاب کنید.
• اگر به ایمنی نیاز دارید، از پروکسی‌های کمک‌کننده از HTTPS یا SOCKS5 استفاده کنید.
• به شتاب و موقعیت جغرافیایی سرور هم توجه کنید؛ هرچه نزدیک‌تر باشد، وصل شدن سریع‌تر است.

ویژگی‌های یک پروکسی خوب

نیز یک پروکسی خوب باید سه ویژگی کلیدی داشته باشد:

1. ایمنی و ناشناس بودن بالا تا از افشای اطلاعات جلوگیری کند.
2. شتاب و پایداری مناسب تا تجربه یوزری روانی داشته باشید.
3. شفافیت و اعتماد به ارائه‌دهنده؛ یعنی مطمئن باشید اطلاعاتتان ثبت یا فروخته نمی‌شود.

به‌علاوه، خدمات کمک و قابلیت مقیاس‌پذیری هم می‌تواند معیار انتخاب یک خدمت خوب باشد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

پروکسی سرور ابزاری است که می‌تواند نقش‌های متنوعی از مخفی کردن IP گرفته تا افزایش شتاب و ایمنی ایفا کند. تفاوت‌های انواع پروکسی باعث می‌شود هر یوزر یا سازمان بسته به نیاز خود انتخاب متفاوتی داشته باشد. اگرچه پروکسی‌ها در بسیاری موارد کارآمد هستند، اما برای ایمنی کامل و رمزنگاری داده‌ها، VPN همچنان گزینه‌ای مطمئن‌تر محسوب می‌شود. درنهایت، انتخاب پروکسی مناسب باید با مد نظر داشتن نیاز، ایمنی و اعتبار ارائه‌دهنده انجام شود.

خلاصه‌ای از موارد ارائه‌شده در مطلب پروکسی چیست را در پاراگراف بالا آورده‌ایم.

FAQ