بهترین دلیل برای فرستادن انسان به مریخ، نه نشان دادن شجاعت و کسب افتخار است و نه ساختن پناهگاههایی برای نجات نسل بشر. هدف نهایی، پاسخی قاطع به یک پرسش واحد و تکاندهنده است: آیا درحالحاضر در سیاره سرخ حیات هست یا زمانی در گذشته وجود داشته است؟
کشفی حیات فرازمینی در مریخ بهعنوان هدف اصلی سفر به این سیاره، نتیجهگیری ریپورتی است که بهتازگی توسط آکادمیهای ملی علوم، مهندسی و پزشکی ایالات متحده منتشر شد. این سند چشماندازی بلندپروازانه و کاملاً علممحور برای مأموریتهای انسانی به مریخ ترسیم میکند که در آن، جستوجوی حیات فرازمینی بهعنوان قطبنما و هدف اصلی تمام تلاشها تعیین شده است.
داوا نیومن، مهندس هوافضا و یکی از رؤسای کمیتهی تدوین ریپورت، میگوید: «وقتی فضانوردان ما پا روی مریخ بگذارند، یکی از بزرگترین نقاط عطف بشریت رقم خواهد خورد. کشف حیات موجود یا منقرضشده در مریخ، کشفی است که قرن آینده را تعریف خواهد کرد.»
کشف حیات موجود یا منقرضشده در مریخ، قرن آینده را تعریف خواهد کرد
ریپورت برای پرکردن شکاف عمیق میان بخش علمی ناسا و برنامهی جاهطلبانهی پروازهای انسانی این آژانس طراحی شده تا هر دو را زیر یک پرچم مشترک متحد کند. لیندی الکینز تانتون، دیگر رئیس مشترک ریپورت و دانشمند برجستهی سیارهشناسی، معتقد است یادگیری چگونگی ترکیب این دو دنیا، برای آیندهی ما بهعنوان یک گونهی میانسیارهای حیاتی است.
ریپورت یادشده چهار کارزار یا کمپین اکتشافی بالقوه را رتبهبندی کرده است. طرحی که بالاترین امتیاز را کسب کرده، پیشنهاد میکند فضانوردان یک منطقهی اکتشافی به وسعت ۱۰۰ کیلومتر را هدف قرار دهند. این منطقه هنوز انتخاب نشده، اما باید از نظر زمینشناسی متنوع و سرشار از یخهای نزدیک به سطح باشد تا شانس یافتن نشانههای حیات در آن بالا برود. پروژه شامل سه مرحله است:
- اقامت اولیه به مدت ۳۰ روز مریخی که حدود ۳۷ دقیقه از روز زمینی طولانیتر است.
- فرستادن یک محمولهی کمک بدون سرنشین.
- در نهایت، مأموریت بلندمدت و نفسگیر به مدت ۳۰۰ روز مریخی.
ایدههای دیگر حتی جسورانهتر هستند. دو کارزار دیگر پیشنهاد ساخت و شروع کردن دکلهای حفاری در مریخ را میدهند. یکی از آنها حتی حفاری تا عمق پنج کیلومتری را برای رسیدن به لایههایی که شاید آب مایع و حیات در آنها پنهان شده باشد، مطرح میکند. تمام این طرحها بر «همکاری انسان و عامل هوشمند» با رباتیک پیشرفته و هوش مصنوعی تأکید دارند و شامل یک آزمایشگاه مجهز روی سطح مریخ برای تحلیل فوری نمونهها هستند.
با اینحال، ریپورت ۲۴۰ صفحهای با تمام جزئیاتش، از پاسخ به چندین پرسش حیاتی طفره رفته است. ریپورت مناطق فرود مشخصی را پیشنهاد نمیکند، قانون ارتباطهای حفظ سلامت و ایمنی فضانوردان را شرح نمیدهد و مهمتر از همه، راهکار مشخصی برای حفاظت سیارهای ارائه نمیدهد.
حفاظت سیارهای اصطلاحی است که جلوگیری از آلودگی بیولوژیکی متقابل میان زمین و مریخ را تعریف میکند. در واقع، قوانین فعلی ناسا فرود انسان در هر نقطهای از مریخ را که احتمال وجود آب مایع در آن باشد صراحتاً ممنوع میکند؛ چالشی که ریپورت راهحلی برای آن ندارد.
ناسا توضیح نمیدهد ایدههای بزرگ چگونه باید در عمل اجرا شوند
جیم گرین، دانشمند ارشد سابق ناسا، معتقد است این ابهامات تنها دلیل علمی ندارند. بودجه ناسا همیشه بازیچهی سیاسی بوده و با تغییر دولتها و کنگره دستخوش تغییرات بزرگ میشود. او میگوید: «به دلیل کندشدن شتاب برنامهی اکتشاف رباتیک، ما هنوز آنقدر که باید درباره مریخ نمیدانیم تا بتوانیم با اطمینان یک منطقهی فرود انتخاب کنیم.»
ریپورت توضیح نمیدهد که ایدههای بزرگ چگونه باید در عمل اجرا شوند. نیز به زمانبندی دقیق یا نوع موشکها و فضاپیماهای موردنیاز اشارهای نشده و تنها به استراتژی کلی «ماه تا مریخ» ناسا، یعنی برنامه آرتمیس بسنده شده است.
اما نیومن در دفاع از این رویکرد میگوید: «وظیفهی ما این بود که مشخص کنیم چه کارهای علمی باید توسط انسانها انجام شود. اگر خودمان را به فناوریهای امروز محدود میکردیم، نمیتوانستیم کمپینهای مناسبی برای آینده طراحی کنیم.»
با تمام تفاسیر، یک نکته آشکار است. به گفتهی الکینز تانتون، ماه همچنان مقصد بعدی فضانوردان باقی میماند و قدم گذاشتن روی سیاره سرخ هنوز قویاً متعلق به آینده است. او میگوید: «ما همین فردا به مریخ نمیرویم.»
