سرانجام پس از سال‌ها انتظار و بلاتکلیفی، چندی پیش آیین‌نامه دارورسانی آنلاین (با نام کامل دستورالعمل و ضوابط فنی ثبت و پردازش سفارش‌های خدمات برخط دارو و کالاهای سلامت محور (خدمات غیر حضوری)، بسته‌بندی و حمل فراورده‌های دارویی در قالب نسخ حوزه سلامت) که به تایید و امضای وزرات‌خانه‌های بهداشت و ارتباطات رسیده، ابلاغ شد. با این که این آیین‌نامه محدودیت‌هایی برای کسب‌وکارهای سلامت دیجیتال به‌همراه دارد اما فعالان حوزه آن را سندی برای به رسمیت شناخته شدن فعالیت‌شان در حوزه سلامت دیجیتال می‌دانند. در همین راستا نیز رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران می‌گوید با این که این آیین‌نامه یک جایگاه قانونی ایجاد کرده اما سازمان غذا و دارو باید در چارچوب وظایف خود بماند و از لاگین به مسائل غیر مرتبط پرهیز کند؛ چرا که در غیر این صورت نوآوری و رشد کسب‌وکارها از بین خواهد رفت.
«مهدی خدادادی»، مدیرعامل دکترساینا و رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در گفتگو با دیجیاتو درباره این آیین‌نامه می‌گوید: «آیین‌نامه توزیع آنلاین دارو در راستای همان اصولی تدوین شده که ما از ابتدا به دنبال آن بودیم؛ یعنی ایجاد جایگاهی قانونی برای کسب‌وکارهای سلامت دیجیتال در حوزه دارورسانی. این آیین‌نامه توانسته تا حد زیادی این هدف را محقق کند و رسمیت لازم را به این حوزه بدهد.»
او درادامه دادن به دغدغه فعالان این حوزه اشاره می‌کند و می‌افزاید: «یکی از دغدغه‌های اصلی سکوی نرم‌افزاری‌ها آن است که وزارت بهداشت و به‌ویژه سازمان غذا و دارو، که متولی ضوابط فنی و تخصصی در حوزه سلامت است، در چارچوب وظایف خود باقی بماند و از لاگین به مسائل غیرمرتبط یا فراتر از این چارچوب خودداری کند. این نگرانی هست که چنین دخالت‌هایی نوآوری و رشد کسب‌وکارهای این حوزه را محدود کند.»
خدادادی با اشاره به این که در ورژن اولیه این آیین‌نامه، نگرانی‌هایی از بابت دخالت گسترده سازمان غذا و دارو وجود داشت، ادامه دادن می‌دهد: «در ورژن آیین‌نامه اولیه که در سال ۱۴۰۳ ابلاغ شد، این نگرانی وجود داشت که وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو بیش از وارد مسائل فنی شوند. اما با پیگیری‌های وزارت ارتباطات و بخش خصوصی، این مشکل در اصلاح نهایی تا حدی اصلاح شد و شاهد عقب‌نشینی‌هایی در این باره بودیم.»
نگرانی سکوی نرم‌افزاری‌ها از سخت‌گیری‌های فنی و نظارتی
با این که فعالیت سکوی نرم‌افزاری‌های سلامت دیجیتال حالا با ابلاغ این آیین‌نامه به رسمیت شناخته می‌شود. اما در این آیین‌نامه موضوعاتی بسیاری مطرح شده است که حکایت از محدودیت‌های چالش برانگیز دارد. مدیرعامل دکتر ساینا در این مورد اظهار می‌کند: «چند موضوع همچنان جای نگرانی دارد. یکی از آنها سخت‌گیری‌های فنی است که توسط سازمان غذا و دارو اعمال شده و می‌تواند برای سکوی نرم‌افزاری‌ها چالش‌برانگیز باشد. موضوع دیگر، نظارت بر این حوزه است که هنوز به طور کامل شفاف نشده و تا حدی به یک جعبه سیاه شباهت دارد. قرار است نظارت هوشمند با همکاری وزارت ارتباطات اجرایی شود، اما امیدواریم این نظارت به گونه‌ای طراحی شود که به یک عامل دست‌وپاگیر برای کسب‌وکارهای این حوزه تبدیل نشود و تسهیل کننده باشد.»
او سپس در پاسخ به این پرسش که محدودیت‌هایی که بر داروخانه‌ها اعمال شده چه تأثیری بر سکوی نرم‌افزاری‌های دارورسانی خواهد داشت؟ توضیح می‌دهد: «محدودیت‌هایی که در این آیین‌نامه بر داروخانه‌ها اعمال شده، می‌تواند بر کل زنجیره تأمین تأثیر منفی بگذارد. اگر داروخانه‌ها محدود شوند یا از همکاری در این حوزه صرف‌نظر کنند، سکوی نرم‌افزاری‌ها عملا امکان ارائه خدمات نخواهند داشت. چراکه سکوهای آنلاین طبق قانون اجازه نگهداری یا فروش مستقیم دارو را ندارند و تمام خدمات باید با داروخانه‌ها ارائه شود. بنابراین، محدود کردن داروخانه‌ها به منزله محدود کردن کل ساختار دارورسانی آنلاین است و این موضوع می‌تواند به اختلال در مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار منجر شود.»
طبق آیین‌نامه جدید، نحوه همکاری سکوی نرم‌افزاری‌ها با داروخانه‌ها به عنوان دو نهاد خصوصی، براساس توافقات داخلی شکل می‌گیرد. در همین خصوص، خدادادی با تأکید بر استعلام صورت گرفته از معاونت حقوقی ریاست جمهوری، درباره این نحوه همکاری می‌گوید:
معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری تأکید کرده که بخش دولتی ناتوان است در تعاملات بین دو نهاد خصوصی دخالت کند، مگر آنکه قانون چنین اجازه‌ای داده باشد. بنابراین، سکوی نرم‌افزاری‌ها و داروخانه‌ها، که هر دو نهاد خصوصی هستند، می‌توانند طبق توافقات خودشان همکاری کنند.
خدادادی ادامه دادن می‌دهد: «البته در پیش‌نویس قبلی آیین‌نامه، سازمان غذا و دارو قصد داشت دخالت بیشتری در این تعاملات داشته باشد و حتی می‌خواست اجازه همکاری مستقیم بین سکوی نرم‌افزاری‌ها و داروخانه‌ها را محدود کند اما این موضوع در ورژن فعلی منتفی شده است.»
خدادای معتقد است که این آیین‌نامه می‌تواند زمینه‌ساز توسعه باشد، به شرطی که سلیقه‌های فردی جای خود را به ضوابط و قوانین شفاف بدهند، او در این باره اظهار می‌کند: «وقتی یک آیین‌نامه جای سلیقه‌ها را بگیرد، حداقل می‌دانیم که چارچوب مشخصی هست و تصمیم‌گیری‌ها به شکل منصفانه‌تری انجام می‌شود. در کل ایجاد جایگاه قانونی برای کسب‌وکارهای سلامت دیجیتال در نظام سلامت سنتی می‌تواند به رشد این بازار کمک کند، همان‌طور که در سایر کشورها نیز چنین بوده است. هرچقدر این ضوابط قانونی شفاف‌تر و با محدودیت‌های کمتری همراه باشد، شتاب رشد این بازار بیشتر است.»
گفتگو: آوا فلاح
