روز گذشته (۱۶ شهریور ماه) رئیس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف به خبرنگ‌بندیاران گفت: «اجرای طرح‌هایی چون «بن‌کارت نان» یا «کارت نان» می‌تواند امکان خرید نان باکیفیت‌تر را برای مردم فراهم کرده و همزمان بر قیمت و کیفیت نان اثر مثبت بگذارد.»
این پیشنهاد از اینجا شکل گرفت که به گفته رئیس این صنف «هم‌اکنون دولت سالانه ۲۵۰ همت یارانه برای نان خرید می‌کند اما هیچ‌یک از سه ضلع این مثلث یعنی نانوایان، مردم و دولت رضایتی از این وضعیت ندارند.» به خاطر همین هم محمدجواد کرمی می‌گوید باید برنامه‌ای برای لاگ‌آوت آرد و نان از این شرایط عملی شود.
او بیان می‌کند: «ما در حوزه گندم، آرد و نان مسیر را اشتباه رفتیم. خصوصا در سال ۱۴۰۱ که هوشمندسازی را اجرا کردیم و دیدیم طرح موفقی نبود.»
این یعنی پول نان به کارت شما واریز و قیمت آرد یکسان‌سازی شود. مردم هم قطعا از واحدی که نان باکیفیت‌تری دارد خرید می کنند.» البته سپس به این اشاره نشده که آزادسازی یارانه نان قیمت این کالا را افزایش می‌دهد و این می‌تواند نان را هم از سبد غذایی اقشار بسیاری پاک کردن کند.
فعلا این بن‌کارت و کارت نان فقط پیشنهادی است که اصناف روی آن پافشاری دارند. اما همان‌طور که رییس این کارگروه گفته رییس‌جمهور در زمان تصویب قانون هدفمندی یارانه‌ها به‌عنوان نماینده مجلس حضور داشته و پای این ماده قانونی را امضا کرده که یارانه نان مستقیما به مردم داده شود. این تلویحا یعنی رئیس‌جمهور هم سال‌ها پیش یا اجرای این قانون موافقت داشته است.
پیش از این پروژه‌های زیادی برای هوشمندسازی نان اجرا شده بود. پروژه‌هایی که همه در قالب پکیج پاک کردن کامل ارز ترجیحی از کالاهای اساسی از سال قبل مرحله به مرحله اجرا شدند.
در ابتدای اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان (۱۴۰۱)، قرار بود به هر خانوار «کارت نان» یا اعتبار الکترونیکی اختصاص یابد؛ چیزی شبیه به کارت سوخت یا کارت‌های بانکی که مردم با آن نان بخرند و دولت یارانه را مستقیماً روی آن شارژ کند. اما به دلیل پیچیدگی‌های اجرایی و هزینه‌های بالا، این طرح کنار گذاشته شد.
دولت در عوض، تصمیم گرفت به جای کارت در دست مردم، کارت‌خوان‌های هوشمند را در اختیار نانوایان قرار دهد. به این ترتیب، بدون افزایش قیمت نان برای مصرف‌کننده، یارانه آرد طبق میزان فروش واقعی هر نانوایی محاسبه و تخصیص یافت.
برای اجرای این سیاست، نانوایی‌ها با صرف اعتباری حدود یک همت به دستگاه‌های هوشمند مجهز شدند تا میزان فروش آن‌ها به‌طور مستقیم زیر نظر دولت ثبت شود.
حالا که مدت زیادی از اجرای این طرح می‌گذرد یک نتیجه روشن شده: این همه هزینه کمکی به بهبود کیفیت نان نکرده است. اصناف می‌گویند نانوا با دریافت یارانه، انگیزه کافی برای بهبود کیفیت خود ندارد.
حتی به گفته برخی باعث شده که برای جبران افزایش هزینه‌های مغازه و نیروی کار، کیفیت آرد را کاهش دهند. نانوا می‌گوید دولت قیمت دستوری برای نان می‌گذارد و قیمت واقعی آن بسیار بیشتر از نرخ امروز است.
این‌طور بود که از آغاز فروردین امسال بار دیگر پیشنهاد کارت نان از سوی حامیان ایده آزادسازی قیمت نان به شکل جدی‌تری مطرح شد. پیش از نشست روز گذشته، در اواخر مرداد ماه هم رئیس اتاق اصناف تهران پیشنهاد «کارت نان» را با همین استدلال‌های مشابه مطرح کرده بود.
اگر امروز مردم برای خرید نان ۵۰۰۰ تومان خرید می‌کنند و قیمت واقعی نان ۱۷ هزار تومان باشد، دولت می‌تواند آن ۱۲ هزار تومان تفاوت را به‌صورت مستقیم به حساب مردم واریز کند. در این حالت، پول در اختیار مردم قرار می‌گیرد و خودشان انتخاب می‌کنند که چه نوع نانی بخرند؛ نان لواش، بربری، سنگک یا حتی نان فانتزی. این فضا، یک بازار رقابتی ایجاد می‌کند.
– رئیس کارگروه آرد
در نهایت باید دید آیا این بار «هوشمندسازی نان» می‌تواند در خدمت همه اقشار جامعه و سه ضلع اصلی این معادله یعنی دولت، مردم و نانواها قرار گیرد یا همچون بسیاری از طرح‌های مشابه، تنها به ابزاری برای پیگیری منافع دولت محدود خواهد شد.
