نشست سه‌ساعته بانک مرکزی با فعالان حوزه فین‌تک و اقتصاد دیجیتال ابتدای هفته برگزار شد. فعالان اقتصاد دیجیتال با استقبال از گفتگوی مستقیم با رئیس بانک مرکزی، آن را نشانه‌ای از تمایل به تعامل دانستند. با این حال به باور آنها بانک مرکزی نباید تنها شنونده حرف‌های بخش خصوصی باشد، بلکه باید اقدامات اصلاحی را در راستای این انتقادات انجام دهد. به باور بخش خصوصی، بانک مرکزی تنها می‌خواهد ناظر اقتصاد دیجیتال باشد و هیچ ریسکی را در حوزه نوآوری نمی‌پذیرد.
در نشست اخیر رئیس بانک مرکزی با فعالان اقتصاد دیجیتال، بر اهمیت توسعه فعالیت‌های نوآورانه در چارچوب قوانین تأکید شد. فرزین نیز سه خط‌قرمز اصلی بانک مرکزی را ترسیم کرد:
- مبارزه با پول‌شویی
- جلوگیری از لاگ‌آوت سرمایه از کشور
- الزام به خرید واقعی پیش از فروش در سکوی نرم‌افزاری‌های طلا (برای جلوگیری از خالی‌فروشی)
او تأکید داشت که تمام فعالان حوزه فین‌تک باید اطلاعات خود را در اختیار بانک مرکزی قرار دهند تا نظارت مؤثرتری صورت گیرد.
در نبود خبرنگ‌بندیاران، روایت رسمی بانک مرکزی تنها روایت موجود از این نشست بود. از همین رو در گفت‌وگو با چند تن از مدیران فین‌تک و نمایندگان صنفی سعی کردیم برداشت بخش خصوصی از این جلسه را نیز داشته باشیم. آنها ضمن استقبال از اصل گفت‌وگو، بر لزوم «ریسک‌پذیری بیشتر در تنظیمگری» و پایان دادن به نظارت‌های محدودکننده تأکید می‌کتند.
ضرورت ریسک‌پذیری در تنظیمگری
بردیا احمدنیا، هم‌بنیان‌گذار والکس از ذات برگزاری چنین جلسه‌ای استقبال کرد و به دیجیاتو گفت: «این اولین جلسه‌ای بود که اقتصاد دیجیتال، به خصوص فین‌تک و رمز دارایی‌ها دور یک میز با رئیس بانک مرکزی جمع شدند. حرف ها شنیده شد و دغدغه ها مطرح شد، اما به نظرم مسیر عقب‌گردی [در تصمیمات بانک مرکزی] وجود ندارد.»
او در این باره بیشتر به دیجیاتو توضیح داد و گفت آیین‌نامه‌ها توسط بانک مرکزی مصوب شده و این نهاد یک مبنای فکری دارد که همچنان روی آن پافشاری می‌کند. مبنای فکری که به اعتقاد احمدنیا باعث توسعه فعالیت‌های اقتصاد دیجیتال نخواهد شد:
«مثلا بازار بیست و چهار در هفت یکی از الزامات اقتصاد دیجیتال است. اینکه با تنظیمگری سفت و سخت، فضای فعالیت در حوزه رمزدارایی‌ها را محدود کنند، این به معنای عدم رشد فضای اقتصاد دیجیتال است. رئیس بانک مرکزی همچنان روی این موارد پافشاری دارد»
هم‌بنیان‌گذار والکس با تایید بخش‌هایی از کامنت‌ها رگولاتور، تأکید کرد تنظیم‌گر حوزه نوآوری باید ریسک پذیر باشد: «متاسفانه بانک مرکزی به عنوان رگولاتور اصلاً نمی‌خواهد ریسکی را بپذیرد. [این نهاد می‌خواهد] ریسک را سکوی نرم‌افزاری‌ها و مردم بپذیرند و در عین حال خود نیز ناظر بر موضوعات باشد.»
اتفاقی که به باور وی موجب محدود شدن فضا و فعالیت تنها چند سکوی نرم‌افزاری خواهد شد تا بانک مرکزی بتواند روی فضای محدود شده نظارت کند.
امید به بازنگری در تعاملات
«عباس آشتیانی»، رئیس کمیسیون بلاک‌چین سازمان نصر کشور، این نشست را «اولین گام جدی بانک مرکزی برای انتقال دغدغه‌های بخش خصوصی» توصیف کرد. آشتیانی تأکید کرد که دیدگاه بانک مرکزی نسبت به حوزه اقتصاد دیجیتال در حال تغییر است: «ما شاهد یک نگاه متفاوت نسبت به آنچه تا امروز از بانک مرکزی دیده‌ایم، هستیم. باتوجه‌به تغییرات جهانی در اقتصاد دیجیتال، بانک مرکزی نیاز به بازنگری دارد.»
آشتیانی بازنگری در نحوه تعامل بانک مرکزی با کسب‌وکارها را امری ضروری تلقی کرد و گفت: «تعاملات فعلی سازنده نیستند. بانک مرکزی باید کارگروه‌های تخصصی تشکیل دهد، مانند شورای راهبردی توسعه فناوری‌های نوین مالی که اخیراً تشکیل شده و حکمش نیز توسط بانک مرکزی صادر شده است.»
او نیز بر تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای حوزه‌های مختلف مانند بلاک‌چین تأکید داشت و ابراز امیدواری کرد که این کارگروه‌ها با حضور نمایندگان بخش خصوصی تشکیل شوند.
آشتیانی در نهایت با مثبت سنجیدن این صحبت‌ها، تاکید کرد که باید منتظر اقدامات عملی در این باره باشیم: «تا زمانی که این وعده‌ها از سوی هر دو طرف اجرا نشوند، نمی‌توان [درباره اثرات این نشست] قضاوت کرد.»
شفافیت سکوی نرم‌افزاری‌ها، کلیدی برای اعتماد
مصطفی اکرمی، مدیرعامل سکوی نرم‌افزاری خرید و فروش آنلاین طلای میلی با استقبال از برگزاری این نشست، به دیجیاتو گفت:
«صرف برگزاری چنین جلسه‌ای نشان می‌دهد که می‌توان برای رسیدن به فهم مشترک و مسیر همکاری امیدوار بود. ما دغدغه‌ها و نگرانی‌های دکتر فرزین را شنیدیم و کاملاً درک می‌کنیم که سیاست‌گذار حق دارد نسبت به سلامت بازار و شفافیت مالی حساس باشد. در عین حال انتظار داریم که نگاه به سمت کسب‌وکارها نیز با همین رویکرد تعاملی و مثبت صورت گیرد.»
او با اشاره به اینکه بخش زیادی از نگرانی‌های مطرح‌شده از سوی بانک مرکزی پیش از این از سوی سکوی نرم‌افزاری‌های قانونمند رعایت شده است، ادامه دادن داد: «تقریباً تمام مواردی که به عنوان محورهای مورد تأکید آقای فرزین مطرح شد از جمله شفاف بودن تراکنش‌ها، منع خالی‌فروشی و الزام به خرید واقعی پیش از فروش در سکوی نرم‌افزاری میلی از ابتدا اجرا شده است. ما خرید و فروش واقعی انجام می‌دهیم، تمام تراکنش‌ها از مسیر شبکه بانکی کشور می‌گذرد و هیچ‌گونه سپرده‌پذیری یا فعالیت شبه‌بانکی در کار نیست.»
اکرمی معتقد است در واقع همین ساختار باعث شده فضای سکوی نرم‌افزاری‌ها شفاف‌تر از بازار سنتی عمل کند: «ما در میلی بیش از ۱۴ تن طلا معامله کرده‌ایم و بیش از ۲۵۰ کیلوگرم طلای فیزیکی تحویل یوزران شده، بدون حتی یک شکایت درباره کیفیت یا اصالت کالا. این یعنی زیرساخت شفافیت از ابتدا در این بازار شکل گرفته و قابل رصد و نظارت است.»
او با اشاره به دیگر موضوعات مطرح شده مانند نحوه زمان‌بندی معاملات یا کنترل بازار در ساعات غیرکاری، اظهار داشت این موضوعات نیازمند بررسی کردن دقیق‌تر هستند و آنها هم از این نگاه کارشناسی استقبال می‌کنند:
«در همه کشورهای دنیا بازار طلا پیوسته و بدون توقف فعال است و تقاضا در ساعات غیرکاری هم هست. سکوی نرم‌افزاری‌ها دقیقاً برای پاسخ به همین نیاز ایجاد شده‌اند تا معاملات در بستری شفاف و رسمی انجام شود، نه در فضای غیررسمی یا غیرقانونی.»
اکرمی به تجربه فعالیت میلی اشاره کرد و گفت بیش از ۶۵ درصد معاملات یوزران در ساعات غیراداری انجام می‌شود: «چون، با در نظر گرفتن انطباق کامل قیمت‌ها با نرخ جهانی انس و بازار، هیچ‌گونه اختلال یا نوسان غیرواقعی رخ نداده است. در این فضا اگر سکوی نرم‌افزاریی قیمت غیرواقعی ارائه کند، بلافاصله از سوی بازار و یوزران پس زده می‌شود، چون اعتماد اساس بقا در این صنعت است.»
مدیرعامل میلی در نهایت تأکید کرد: «ما از این گفت‌وگوها استقبال می‌کنیم و امیدواریم روند جلسات مشترک ادامه دادن‌دار باشد. هدف همه ما، چه بانک مرکزی و چه کسب‌وکارها، حفظ شفافیت، اعتماد عمومی و ثبات بازار است. اگر سیاست‌گذار و فعالان بخش خصوصی در کنار هم بایستند، می‌توانیم الگوی موفقی از همکاری در اقتصاد دیجیتال ایران ارائه دهیم.»
نشست بانک مرکزی با فعالان فین‌تک، با وجود چالش‌ها، سیگنالی مثبت برای اقتصاد دیجیتال ایران است. بخش خصوصی آماده همکاری است و بانک مرکزی نیز تمایل به شنیدن دارد. اما برای تبدیل این گفت‌وگوها به واقعیت، نیاز به بازنگری در رویکردهای تنظیمگری و پذیرش ریسک‌های معقول است. در غیر این صورت، پتانسیل عظیم اقتصاد دیجیتال هدر خواهد رفت.
