مطالعه گسترده‌ای روی نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر ارتباط مستقیمی میان باکتری‌های روده و بی‌خوابی پیدا کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد که برخی میکروب‌ها خواب شما را بهبود می‌دهند، درحالی‌که برخی دیگر آن را مختل می‌کنند. در این تحقیق ۱۴ نوع باکتری به‌عنوان عامل افزایش ریسک بی‌خوابی و ۸ نوع به‌عنوان محافظ در برابر آن شناسایی شدند.
براساس ریپورت MedicalXpress، پژوهشگران دانشگاه پزشکی نانجینگ چین با استفاده از داده‌های ژنتیکی و میکروبیوم روده از سه پروژه جهانی مانند بیوبانک بریتانیا ارتباط میان باکتری‌های روده و خواب را بررسی کردن کردند. وجه تمایز این مطالعه، روش انجام آن بود. پژوهشگران به‌جای یافتن همبستگی‌های ساده، از روشی قدرتمند به نام تصادفی‌سازی مندلی استفاده کردند. این روش می‌تواند دقیقی شبیه به یک کارآزمایی بالینی، علت بی‌خوابی ناشی از باکتری‌ها را مشخص کند.
تأثیر باکتری‌های روده بر کیفیت خواب
این مطالعه تصویری پیچیده از تعامل میان روده و خواب ما نشان می‌دهد. ۱۴ گروه باکتری به‌عنوان عامل افزایش‌دهنده ریسک بی‌خوابی شناسایی شدند. قوی‌ترین تأثیر مخرب را گروه باکتری Clostridium innocuum دارند. داشتن استعداد ژنتیکی برای فراوانی این باکتری، با احتمال بالاتر ابتلا به بی‌خوابی همراه بود. سایر باکتری‌هایی که به نظر می‌رسد در بی‌خوابی نقش دارند عبارت‌اند از:
- Prevotella 7
- Lachnoclostridium
- Parabacteroides
- Pseudoflavonifractor
- Anaerotruncus
خبر خوب این است که برخی باکتری‌ها می‌توانند شانس شما را برای یک خواب خوب افزایش دهند. این مطالعه ۸ گروه باکتری محافظ را شناسایی کرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- Coprococcus1
- Lactococcus
- Odoribacter
- Ruminococcus torques
این ارتباط با محور روده-مغز (Gut-Brain Axis) عمل می‌کند؛ این محور یک شبکه پیچیده از سیگنال‌های شیمیایی، عصبی و ایمنی میان دستگاه گوارش و سیستم عصبی مرکزی است.
برخی باکتری‌های محافظ، اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (مانند بوتیرات) تولید می‌کنند که بر سیگنال‌های مغزی و کاهش التهاب تأثیر مثبت دارند. برخی دیگر نیز تریپتوفان را به سروتونین (انتقال‌دهنده عصبی) متابولیزه می‌کنند که سپس به ملاتونین (هورمون تنظیم‌کننده چرخه خواب و بیداری) تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر، خواب بی‌کیفیت می‌تواند باعث استرس و واکنش‌های التهابی در بدن شود. این وضعیت محیط روده را به نفع رشد باکتری‌های مضر تغییر می‌دهد و یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند که در آن بی‌خوابی و میکروبیوم نامناسب یکد برنامهیگر را تشدید می‌کنند. یعنی این باکتری‌ها یک رابطه دوطرفه با بی‌خوابی دارند؛ هم بر آن تأثیر می‌گذارند و هم از آن تأثیر می‌پذیرند.
برای داشتن باکتری‌های مفید چه بخوریم؟
اگرچه نمی‌توان با خوردن یک نوع غذا میکروب خاصی را مستقیماً به روده انتقال داد، اما می‌توان با ایجاد یک محیط مناسب، به رشد باکتری‌های مفید کمک کرد. محققان می‌گویند برای تقویت باکتری‌های مفید Coprococcus و Odoribacter مصرف غذاهای گیاهی با فیبر بالا مانند غلات کامل، سبزیجات برگ‌دار، حبوبات، آجیل و پروتئین‌های حیوانی (در حد اعتدال) توصیه می‌شود. نیز چون باکتری مفید Lactococcus نوعی باکتری «گذرا» است و در روده باقی نمی‌ماند، مصرف منظم غذاهای تخمیری مانند ماست، کفیر، کیمچی و کلم‌ترش برای حفظ جمعیت آن باید.
یافته‌های این پژوهش در ژورنال General Psychiatry منتشر شده است.
