خلاصه مقاله:
- سسیلیا پین-گاپوشکین، ستاره‌شناس جوانی که در اوایل قرن بیستم در هاروارد فعالیت می‌کرد، نخستین کسی بود که ترکیب شیمیایی ستارگان را به‌طور دقیق کشف کرد. او نشان داد که هیدروژن و هلیوم و نه عناصر سنگین، مواد غالب تشکیل‌دهنده ستارگان هستند. این کشف، باورهای رایج زمانه را زیر و رو کرد و پایه نجوم مدرن و اخترشیمی را بنیان نهاد.
- پین-گاپوشکین با بهره‌گیری از داده‌های طیفی جمع‌آوری‌شده روی صفحات شیشه‌ای و درک عمیق از فیزیک اتمی، توانست تفاوت میان ترکیب شیمیایی و دمای ستارگان را مشخص کند. او با جسارت علمی خود، نظریه‌های پیشین را کنار گذاشت و نشان داد که نگاه انسان به ستارگان باید از نو تعریف شود.
- با وجود چالش‌های جنسیتی و نادیده گرفتن‌های اولیه، پین-گاپوشکین به الگویی الهام‌بخش برای زنان دانشمند تبدیل شد و سرانجام به درجه استاد تمام در هاروارد رسید. کشف او نه‌تنها درک ما از ستارگان و کیهان را متحول کرد، بلکه مسیر تحقیقات اخترشیمی و مطالعه تکامل ستارگان را برای نسل‌های بعدی هموار ساخت.
ستاره‌شناسی قدیمی‌ترین علم بشر است و آسمان، نخستین آزمایشگاه ما بوده است. هزاران سال پیش، انسان‌ها پیش از به وجودآمدن نوشتار، دایره‌های سنگی می‌ساختند تا اولین پرتوهای خورشید در انقلاب تابستانی را ثبت کنند، تقویم‌های ماهیانه را روی استخوان‌ها حک می‌کردند و سیاره‌ها را در افسانه‌ها و داستان‌های خود جای می‌دادند.
با گذشت زمان، بشر یاد گرفت چگونه آسمان را بررسی کردن و رصد کند و در قرن شانزدهم، انقلاب کوپرنیکی جایگاه زمین در کیهان را به‌طور کامل بازتعریف کرد. اما پس از هزاران سال که دانشمندان مرد به آسمان خیره شده بودند، یک زن بود که نخستین بار توانست ستارگان را واقعاً بشناسد. این ستاره‌شناس زن جوان در رساله دکتری خود در هاروارد، با جسارت نظریه‌ای را ارائه داد که باورهای رایج زمانه را زیر و رو کرد.
سسیلیا هلنا پین-گاپوشکین فقط ۲۵ سال داشت که متوجه شد ستاره‌ها عمدتاً از هیدروژن و هلیوم و به مقدار کم از تقریباً تمام عناصر دیگر تشکیل شده‌اند. این کشف در سال ۱۹۲۵ یکی از نخستین تلاش‌های موفق برای به‌کارگیری فیزیک کوانتومی نوپا در رصد ستارگان بود و بلافاصله باعث بحث و جنجال شد.
در آن زمان، ستاره‌شناسان تصور می‌کردند ستارگان در واقع زمین‌های داغ هستند؛ یعنی کره‌هایی سوزان از آهن، سیلیکون و دیگر عناصر سنگین که سیاره‌های سنگی ما را می‌سازند. پین-گاپوشکین، از همکاران ارشد خود می‌خواست همه تصورات پیشینشان درباره ستارگان را کنار بگذارند و جهان را از نو تعریف کنند.
مدتی طول کشید، اما در نهایت آن‌ها پذیرفتند.
دیوید شاربونو، ستاره‌شناس دانشگاه هاروارد، می‌گوید: «نمی‌توان تأثیر این کشف را دست کم گرفت.» پین-گاپوشکین با آشکارکردن ترکیب ستارگان، راه را برای درک نحوه شکل‌گیری و تکامل ستارگان، منشأ عناصر شیمیایی و حتی چگونگی آغاز جهان هموار کرد. او ادامه دادن می‌دهد: «این کشف تصویر ما از کیهان را کاملاً متحول کرده است.»
پین-گاپوشکین در سال ۱۹۰۰ در انگلستان به دنیا آمد، همان سالی که ماکس پلانک برای نخستین بار ازطریق مطالعاتش روی چگونگی تابش نور توسط اجسام داغ، چشم‌اندازی از دنیای کوانتومی به دست آورد. قوانین وراثت گرگور مندل که پیش‌تر ناشناخته مانده بودند دوباره کشف شدند و رشته‌ای نوظهور به نام ژنتیک در حال شکل‌گیری بود.
پین-گاپوشکین احساس می‌کرد هیچ رازی در طبیعت ناتوان است از ذهن کنجکاو او پنهان بماند. او در خاطرات خود در سال ۱۹۷۹ نوشت: «از همان کودکی تصمیم گرفتم به تحقیق بپردازم و از این که ممکن است همه اسرار پیش از آنکه به اندازه کافی بزرگ شوم کشف شده باشند، دچار وحشت می‌شدم!»
البته دلیلی برای وحشت وجود نداشت. وقتی پین-گاپوشکین در سال ۱۹۱۹ وارد دانشگاه کمبریج شد، فیزیکد برنامهانان هنوز درحال درک ساختار و رفتار پایه‌ای اتم‌ها بودند و به‌ویژه نحوه تعامل آن‌ها با نور را مورد بررسی کردن قرار می‌دادند.
