محققان چینی بهتازگی موفق به کشف دهانه برخوردی بزرگ و عجیبی در استان گوانگدونگ در جنوب چین شدهاند. این دهانه که به نام «دهانه جینلین» شناخته میشود، با عرض ۹۰۰ متر، بزرگترین دهانه شناختهشده از دوره هولوسن است.
دهانه برخوردی جینلین در شهر ژائوکینگ در استان گوانگدونگ قرار دارد و پس از سالها تحقیق و مطالعه، دانشمندان توانستند آن را شناسایی کنند. فقط حدود ۲۰۰ دهانه برخوردی تاییدشده در سراسر جهان هست؛ درنتیجه کشف هر عارضه از این نوع از نظر علمی ارزش بالایی دارد. بااینحال، دهانهی جدید در چین به دلیل اندازهی استثنایی و سن کم برجسته است.
پژوهشگران با تحلیلهای دقیق به این نتیجه رسیدند که دهانه احتمالاً در دوره هولوسن، که حدود ۱۱٬۷۰۰ سال پیش آغاز شده، ایجاد شده است. این دهانه در مقایسه با دیگر دهانهها از همان دوره، بهطرز شگفتآوری بزرگ است. تا پیش از این، دهانه ماچا در روسیه با عرض ۳۰۰ متر بزرگترین دهانه شناختهشده از دوره هولوسن محسوب میشد.
دهانه جینلین به دلیل حفظ بسیار خوب ساختار خود، حتی در شرایط آب و هوایی سخت، برای محققان شگفتآور است. این منطقه در معرض بارانهای شدید، طوفانهای موسمی و رطوبت بالا قرار دارد که معمولاً باعث فرسایش سریع سنگها میشود. اما برخلاف سایر مناطق، دهانه جینلین هنوز به وضوح قابل شناسایی و سطح آن دستنخورده باقی مانده است.
دهانه ۹۰۰ متری چین در مقایسه با دیگر دهانهها از دوره هولوسن، بهطرز شگفتآوری بزرگ است
محققان در داخل لایههای گرانیتی دهانه، دانههای زیادی از کانی کوارتز پیدا کردهاند که دارای ویژگیهای میکروسکوپی خاصی هستند که فقط براثر شوکهای شدید ناشی از برخورد شهابسنگها به وجود میآیند و فشار لازم برای ایجاد آنها بین ۱۰ تا ۳۵ گیگاپاسکال است. چنین فشاری ناتوان است از فرآیندهای معمول زمینشناسی خود زمین بهوجود آید و فقط در اثر برخورد اجرام فضایی ایجاد میشود.
تیم پژوهشی باور دارد که عامل تشکیل دهانه، برخورد شهابسنگ بوده است نه دنبالهدار. برخورد دنبالهدار به دلیل اندازه بزرگتر، باید دهانهای با قطر حداقل ۱۰ کیلومتر به وجود میآورد. اکنون، محققان هنوز نتواستهاند تشخیص دهند که شهابسنگ مذکور از سنگ ساخته شده یا از فلزات آهنی و پی بردن به این موضوع نیازمند مطالعات بیشتر است.
محققان معتقدند کشف این دهانه میتواند به فهم بهتر تاریخ برخوردهای شهابسنگها با زمین کمک کند. هرچند که مکانهای مختلف روی زمین احتمالاً شانس مشابهی برای برخورد با اجرام فضایی در طول تاریخ داشتهاند، شواهد برخوردهای گذشته به دلیل فرسایش و تغییرات اقلیمی در نقاط مختلف زمین به سختی حفظ میشوند. به همین دلیل، دهانه جینلین به دلیل حفظ بیمثل خود، پنجره مهمی رو به تاریخچه زمینشناسی و برخوردهای فضایی میگشاید.
استیون جارِت، زمین شناس در گفتگو با ساینتیفیک آمریکن اظهار داشت که تیم تحقیقاتی تنها پیشنهاد کرده که برخورد احتمالاً در اوایل تا میانه هولوسن رخ داده است؛ تخمینی که با دادههای موجود در مطالعه کمک میشود. جارت که خود در مطالعه مشارکت نداشته است، تأکید میکند که برای تعیین دقیق سن دهانه به تحقیقات بیشتری نیاز است.
تیم تحقیقاتی برای تخمین سن دهانه، ابتدا نرخ فرسایش شیمیایی و فیزیکی سنگها را مورد بررسی کردن قرار داد. بااینحال، جارت، میگوید این نوع اندازهگیریها معمولاً با اشتباه همراه هستند و نتایج آنها همیشه دقیق نیستند.
برای به دستآوردن تخمین دقیقتر از سن دهانه، روش دیگری هست که شامل اندازهگیری نرخ واپاشی ایزوتوپهای رادیواکتیو، مانند ایزوتوپهای آرگون در سنگها است. این روش که به آن تاریخگذاری رادیوکربن یا آرگون گفته میشود، از دقت بالاتری برخوردار است؛ اما همانطور که جارت اشاره میکند، این روش بهدلیل نیازمندی به تجهیزات خاص و مراحل مختلف آزمایشگاهی، بسیار زمانبر و پیچیده است. او در این باره میگوید: «برای انجام مرحله بعدی مطالعات باید دلایل منطقی و قانعکنندهای داشته باشید؛ زیرا این فرآیند وقتگیر و هزینهبر است.»
پژوهش در ژورنال Matter and Radiation at Extremes منتشر شده است.
