کارتل ماشین یکی از قطعات مهم و حیاتی در خودروهای احتراق داخلی است. فعالیت موتورهای احتراق داخلی بدون حضور کارتل امکان‌ناپذیر است. این قطعه با نام‌های متفاوتی همچون کارتر ماشین یا کارتل روغن نیز شناخته می‌شود.
در مطلب پیش‌رو از دیجیاتو به بررسی کردن این موضوع خواهیم خرید و نکات تکمیلی پیرامون این قطعه را با یکد برنامهیگر بررسی کردن خواهیم کرد. بنابراین اگر می‌خواهید به پرسش‌هایی از قبیل کارتل چیست؟ یا کارتل ماشین چیست؟ پاسخ دهید، سپس متن با همراه باشید. در این متن موضوعاتی از قبیل جوشکاری کارتل روغن یا شکستن کارتل روغن را نیز بررسی کردن خواهیم کرد.
کارتل ماشین چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
کارتل ماشین که در معنای صحیح با نام کارتر شناخته می‌شود، قطعه‌ای مهم و کلیدی در موتورهای درون‌سوز است که در پایین‌ترین بخش موتور و چسبیده به بلوک سیلندر قرار دارد. این قطعه را در زبان انگلیسی Oil Pan یا تابه روغن می‌نامند. به نظر می‌رسد از نام این قطعه، مشخص است که وظیفه آن چیست.
کارتل خودرو وظیفه دارد تا روغن موتور را پس از اتمام چرخه روغن‌کاری جمع‌آوری کرده و ثبت نماید. این قطعه در واقع مخزن اصلی روغن موتور محسوب می‌شود. پمپ روغن با کارتل در تماس است و روغن مورد نیاز را برای گردش مجدد در سیستم، با کارتل تأمین می‌کند. کارتل معمولا شبیه یک سینی بزرگ و عمیق است که مقادیر زیادی روغن درون آن جای می‌گیرند و به همین دلیل است که انگلیسی‌ها آن را تابه روغن می‌نامند.
کارتل در کجای ماشین قرار دارد؟
همان‌گونه که در قسمت قبلی اشاره کردیم، کارتل ماشین زیر بلوک سیلندر و در پایین‌ترین نقطه موتور قرار می‌گیرد. قرارگیری کارتل در این محل باعث می‌شود تا این قطعه در معرض آسیب‌های جاده‌ای همانند برخورد با دست‌اندازها، سنگ‌ها و اجسام تیز قرار بگیرد. برای محافظت از این قطعه، یک سپر فلزی یا پلاستیکی به نام سینی زیر موتور در نظر گرفته شده است. نیز باید به این موضوع اشاره کنیم که این قطعه توسط واشر کارتل به بلوک سیلندر متصل می‌شود تا از هرگونه نشت روغن جلوگیری به عمل آید.
نقش کارتل در سیستم روغن‌کاری
نقش کارتل ماشین در سیستم روان‌کاری موتور خودرو حیاتی محسوب می‌شود. این قطعه چند نقش را در موتورهای درون‌سوز ایفا می‌کند که به شرح زیر هستند:
- ثبت‌سازی: کارتل مکانی برای نگهداری تمامی روغن موتور خودرو محسوب می‌شود.
- خنک‌سازی: کارتل ابعاد بزرگی دارد و با هوای آزاد نیز در تماس است. بنابراین هنگام توقف یا حرکت خودرو، روغن ثبت‌شده درون آن تا حدی خنک می‌شود.
- تأمین روغن مورد نیاز پمپ: لوله مکش پمپ روغن در خودروهای درون‌سوز، درون کارتل قرار دارد. روغن از این قطعه به سمت اجزای داخلی موتور کشانده می‌شود.
- تثبیت سطح روغن: در خودروهای پیشرفته‌تر، کارتل روغن به شکلی طراحی می‌شود که هنگام شتاب‌گیری یا ترمزهای ناگهانی، حرکت و پاشش روغن درون مخزن را به حداقل برساند. پس این اقدام، پمپ روغن همیشه اجازه دسترسی کافی به مقدار کافی روغن موتور خواهد داشت.
اجزا، جنس و ساختار کارتل خودرو
کارتل خودرو از چند جز اصلی تشکیل شده است. این اجزا شامل واشر، پیچ تخلیه، سینی و پلیت‌ها (صفحه آهنی داخل کارتل) هستند. سپس به جزئیات این بخش‌ها خواهیم خرید:
- سینی اصلی یا بدنه کارتل: بخش اصلی و مخزن روغن است که معمولاً از جنس فولاد یا آلومینیوم ساخته می‌شود.
- واشر کارتل: این قطعه یک درزگیر مهم است که بین کارتل و بلوک موتور قرار می‌گیرد. واشر کارتل از نشتی روغن جلوگیری می‌کند.
- پیچ تخلیه: این پیچ در پایین‌ترین نقطه کارتل قرار دارد و برای لاگ‌آوت روغن قدیمی هنگام تعویض روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پیچ به یک واشر فلزی یا لاستیکی مجهز است تا کاملاً آب‌بندی شود و از لاگ‌آوت روغن جلوگیری به عمل آید.
- بافل‌ها، پلیت‌ها یا صفحات آهنی: صفحات داخلی کارتل هستند که برای کنترل حرکت روغن در هنگام رانندگی پرشتاب و جلوگیری از کف کردن آن درون کارتل جاسازی شده‌اند.
جنس بدنه و مقاومت مکانیکی
آن‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره کردیم، کارتل خودرو در معرض ضربات خارجی و نیز تغییرات دما قرار دارد. بنابراین کارتل باید مقاومت مناسبی داشته باشد. به‌طور معمول کارتل‌ها از جنس فولاد یا آلومینیوم ساخته می‌شوند.
ورق فولادی فشرده رایج‌ترین و ارزان‌ترین ماده‌ای است که برای ساخت کارتل استفاده می‌شود. این قطعه مقاومت خوبی در برابر ضربه دارد اما وزن آن بالاتر از کارتل آلومینیومی است.
ماده دیگری که برای ساخت کارتل مورد استفاده قرار می‌گیرد، آلومینیوم است. استفاده از آلومینیوم برای ساخت کارتل به تکنیک ریخته‌گری نیاز دارد. کارتل‌های آلومینیومی معمولاً سبک‌تر هستند و درون آن‌ها از پره‌های خنک‌کننده استفاده شده است تا حرارت را به بیرون انتقال دهند. کارتل‌های آلومینیومی برای خودروهای اسپرت یا گران‌قیمت استفاده می‌شوند.
تفاوت کارتل‌های فلزی و آلومینیومی
| ویژگی | کارتل فولادی (فلزی) | کارتل آلومینیومی |
| وزن | سنگین‌تر | سبک‌تر |
| هزینه | ارزان‌تر | گران‌تر |
| خنک‌کاری | ضعیف‌تر | بهتر (به‌دلیل رسانایی بهتر آلومینیوم) |
| مقاومت در برابر ضربه | معمولاً انعطاف‌پذیرتر (کمی خم می‌شود) | شکننده‌تر (با ضربه شدیدتر احتمال ترک خوردن هست) |
| یوزرد | خودروهای اقتصادی و معمولی | خودروهای اسپرت و مدرن |
انواع کارتل خودرو
به‌طور کلی دو نوع کارتل در خودروها هست. نحوه تقسیم‌بندی کارتل‌ها براساس نوع کنترل روغن است. این دو نوع، کارتل تر و کارتل خشک هستند.
کارتل تر چیست؟
کارتل تر (Wet Sump) نوع رایج سیستم روغن‌کاری است که در اکثر خودروهای معمول بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سیستم، کارتل زیر موتور قرار دارد و تمام روغن موتور هنگامی که فرآیند روغن‌کاری تمام می‌شود، در همین مخزن ثبت می‌شود. پمپ روغن نیز روغن موتور را بهصورت مستقیم از همین کارتل به درون موتور پمپاژ می‌کند. کارتل‌های تر ساده هستند، قابلیت اطمینان بالایی دارند و هزینه تولید آن‌ها نیز پایین است.
کارتل خشک چیست؟
کارتل خشک (Dry Sump) برای خودروهای اسپرت و مسابقه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سیستم، کارتل زیر موتور قرار دارد اما بسیار کم‌عمق است. در کارتل‌های خشک، روغن به شتاب جمع‌آوری می‌شود و در زمانی کوتاه توسط پمپ‌های مکش به یک مخزن جداگانه روغن که در جای دیگری از خودرو قرار دارد، منتقل می‌شود.
تفاوت‌های یوزردی و ساختاری کارتل خشک و تر:
| ویژگی | کارتل تر (Wet Sump) | کارتل خشک (Dry Sump) |
| محل ثبت روغن | مستقیماً در کارتل زیر موتور | مخزن روغن خارجی (Separate Reservoir) |
| تعداد پمپ | یک پمپ اصلی | یک پمپ فشار و چند پمپ مکش |
| ارتفاع موتور | موتور بلندتر (کارتل زیر آن است) | موتور کوتاه‌تر (قابلیت شروع کردن کردن پایین‌تر) |
| کنترل روغن در پیچ‌ها | محدود (احتمال کمبود روغن‌رسانی) | عالی (روغن همیشه در مخزن خارجی است) |
| یوزرد | خودروهای شهری و خانوادگی | خودروهای مسابقه‌ای و سوپر اسپرت |
علائم خرابی و ترکیدن کارتل ماشین
خرابی کارتل که در شکل‌های ترکیدگی یا نشتی ظهور می‌کند، یکی از مشکلات جدی این قطعه است. این مشکل می‌تواند باعث آسیب‌های فاجعه‌باری شود که سلامت موتور را به خطر می‌اندازند. خرابی کارتل چند نشانه دارد که سپس به آن‌ها خواهیم خرید:
نشتی روغن در زیر خودرو
شایع‌ترین علامت خرابی کارتل، نشتی روغن و دیدن لکه‌های روغن موتور زیر خودرو است. این علامت هنگامی که خودرو را برای مدت طولانی پارک کرده‌اید، بروز پیدا می‌کند. نشتی کارتل خودرو می‌تواند بر اثر ضربه مستقیم به بدنه کارتل یا فرسودگی و خرابی واشر کارتل باشد. نیز در صورت بروز مشکل برای پیچ تخلیه مثل سفت شدن بیش‌ازحد یا خرابی واشر پیچ، روغن موتور از کارتل به بیرون نشت خواهد کرد.
روشن شدن چراغ چک روغن
اگر کارتل سوراخ شود یا نشتی شدید در آن به وجود آید، سطح روغن موتور کاهش خواهد یافت. هنگامی که سطح روغن موتور به کمتر از حد ایمن برسد، سنسور فشار روغن فعال می‌شود و چراغ هشدار روغن نیز روشن خواهد شد. در این شرایط باید بلافاصله موتور را خاموش کنید و سطح روغن را چک نمایید. ادامه دادن حرکت در وضعیتی که چراغ روغن خودرو روشن است، به موتور آسیب جدی وارد می‌کند. نیز اگر سطح روغن بهصورت غیرطبیعی پایین می‌آید، ممکن است خودرو دچار روغن‌سوزی شده باشد.
پیشنهاد مطالعه: روغن سوزی موتور چیست و چه علایمی دارد؟
صداهای غیرعادی موتور
کمبود شدید روغن در اثر نشتی کارتل، باعث می‌شود تا اجزای متحرک موتور به خوبی روغن‌کاری نشوند و در اصطلاح خشک کار کنند. بنابراین اگر کارتل نشتی داشته باشد، صداهای ناهنجاری از میل‌لنگ، یاتاقان‌ها و سوپاپ‌ها به گوش خواهد رسید. شنیده شدن صدای ساییدگی فلز روی فلز، نشان‌دهنده اصطکاک و آسیب داخلی به موتور است.
دلایل خرابی یا ترک کارتل خودرو
عوامل مختلفی ممکن است باعث خرابی کارتل خودرو شوند. این عوامل ممکن است بهصورت فیزیکی یا شیمیایی، بر سلامت کارتل تأثیر منفی بگذارند. سپس دلایل خرابی این قطعه را بررسی کردن خواهیم کرد.
ضربه مستقیم به کارتل
شایع‌ترین دلیلی که باعث ترک خوردن یا سوراخ شدن کارتل می‌شود، برخورد مستقیم بدنه آن با اجسام خارجی است. این اتفاق هنگامی رخ می‌دهد که با شتاب بالا از روی دست‌اندازهای بزرگ عبور کنید، سنگ‌ها و قطعات فلزی سطح جاده به کارتل برخورد کنند، خودرو از ناحیه کارتل دچار سانحه شود یا با خودرو سواری به آفرود بروید.
دمای بالا و شوک حرارتی
یکی دیگر از دلایل نشتی کارتل، شوک حرارتی است. اگر موتور برای مدت طولانی بدون روغن‌کاری مناسب کار کند، دچار افزایش دما می‌شود. در این زمان اگر آب سرد روی کارتل بپاشد، این قطعه دچار شوک حرارتی خواهد شد. شوک حرارتی باعث می‌شود تا ترک‌هایی روی بدنه کارتل ایجاد شود.
نقص در طراحی یا تولید
گاهی اوقات راننده در خرابی کارتل تقصیری ندارد و این قطعه به‌دلیل ساخت نامناسب دچار مشکل شده است. استفاده از آلیاژ نامرغوب در تولید کارتل، شروع کردن کردن نامناسب واشر و رزوه‌های خراب پیچ تخلیه، باعث آسیب‌پذیری کارتل می‌شوند که پس آن نشتی اتفاق خواهد افتاد.
راه‌های جلوگیری از خرابی کارتل ماشین
حتماً تابه‌حال متوجه شده‌اید که کارتل خودرو یک قطعه حساس است و اهمیت بالایی دارد. بنابراین باید از آن محافظت کرد تا آسیب نبیند. سپس راهکارهایی برای محافظت از کارتل خودرو ارائه شده‌اند.
استفاده از سینی زیر موتور
شروع کردن کردن سینی زیر موتور بهترین راه پیشگیری از خرابی کارتل است. این سینی‌ها از جنس فولاد، آلومینیوم یا پلاستیک ساخته می‌شوند. وظیفه این سینی‌ها، جذب ضربات احتمالی است. نیز شروع کردن کردن سینی زیر موتور از برخورد سنگ و فلزات با کارتل خودداری می‌کند.
چک کردن سطح روغن بهصورت منظم
چک کردن هفتگی سطح روغن در موتورهای درون‌سوز، موضوعی حیاتی است. با انجام این کار می‌توانید متوجه شوید که آیا نشتی در موتور اتفاق افتاده است یا خیر. درصورت بروز نشتی، می‌توانید آن را شناسایی و رفع کنید.
پیشنهاد مطالعه: روش صحیح چک‌کردن روغن موتور خودرو
انجام خدمت‌های دوره‌ای در موعد مقرر
انجام خدمت‌های دوره‌ای یکی دیگر از راه‌های حفظ سلامت کارتل و سیستم روغن‌کاری است. در این خدمت‌ها، روغن موتور و فیلتر روغن تعویض می‌شوند. نیز وضعیت واشر کارتل و پیچ تخلیه نیز بررسی کردن می‌شود تا مطمئن شوید که هیچ‌گونه نشتی از این ناحیه وجود ندارد.
روش‌های تعمیر و رفع نشتی روغن از پیچ کارتل
برای تعمیر کارتل آسیب‌دیده، نخست باید به میزان آسیب وارده توجه کنید. در آسیب‌های کوچک، امکان تعمیر کارتل هست تا برای مدتی همچنان بتوانید از این قطعه استفاده کنید. بااین‌حال در آسیب‌های بزرگ، راهی به جز تعویض کارتل وجود ندارد.
تعمیر موقت با چسب یا جوشکاری
در زمان بروز نشتی‌های جزئی، ترک‌های محدود یا سوراخ‌های کوچک، می‌توانید از چسب زدن یا جوشکاری برای تعمیر کارتل استفاده کنید. این روش، یک راه‌حل اضطراری است که باعث می‌شود تا خودرو بتواند همچنان به فعالیت خود برای مدتی محدود ادامه دادن دهد. نیز باید توجه داشته باشید که جوشکاری کارتل باید توسط جوشکار ماهر و پس از تخلیه کامل روغن انجام شود.
تعویض کامل کارتل
هنگامی که کارتل دچار آسیب ساختاری جدی شده باشد، ترک‌های بزرگ و متعدد روی آن دیدن شود یا رزوه پیچ تخلیه خراب شده باشد، بایستی نسبت به تعویض کارتل اقدام کنید. در این وضعیت باید روغن به‌طور کامل تخلیه شود، پیچ‌های نگهدارنده باز شوند، کارتل قدیمی جدا شود، سطح بلوک موتور تمیز شود و سپس کارتل جدید با واشر شروع کردن کردن شود.
هزینه‌های تقریبی تعمیر یا تعویض کارتل چقدر است؟
هزینه‌های تعمیر یا تعویض کارتل بسته به کاری که شما می‌خواهید انجام دهید، متغیر است. ترمیم رزوه پیچ تخلیه با استفاده از چسب، کمترین هزینه را با دارد. جوشکاری ترک‌های کوچک هزینه بالاتری را روی دست شما می‌گذارد و به مهارت جوشکار بستگی دارد.
در نهایت تعویض کامل کارتل بیشترین هزینه را برای شما به دنبال خواهد داشت. در این حالت بایستی کارتل و قطعات آن خریداری و شروع کردن کردن شوند. نیز باید روغن موتور و فیلتر روغن نیز تعویض شوند. هزینه تعویض کامل کارتل یک خودرو ایرانی مرسوم در سال ۱۴۰۴ با بررسی کردن‌های پس از آن، حدود ۱۶ تا ۲۰ میلیون تومان است.
جمع بندی
در نگاه اول، کارتل ماشین قطعه‌ای کم‌اهمیت به نظر می‌رسد که تنها وظیفه آن جمع‌آوری روغن موتور است. بااین‌حال اگر عمیق‌تر نگاه کنید، متوجه خواهید شد که این قطعه حامی و تضمین‌کننده عملکرد روان سیستم روغن‌کاری موتور است. موقعیت این قطعه که زیر موتور قرار دارد، باعث می‌شود تا کارتل در معرض آسیب‌های جدی فیزیکی قرار بگیرد و بایستی از آن محافظت به عمل آید. شروع کردن کردن یک سینی محافظ، انجام خدمت‌های دوره‌ای و چک کردن مداوم سطح روغن موتور، سلامت این قطعه را برای مدتی طولانی تضمین خواهد کرد.
FAQ
کارتل ماشین چیست و چه نقشی در خودرو دارد؟
کارتل یا کارتر، محفظه‌ای در پایین موتور است که وظیفه نگهداری روغن موتور و روان‌کاری قطعات را دارد. نیز از قطعاتی مثل میل‌لنگ محافظت می‌کند.
کارتل در کجای ماشین قرار دارد؟
کارتل در زیر موتور و درست در انتهای بلوک سیلندر قرار دارد. این قطعه پایین‌ترین قسمت پیشرانه است و معمولاً به‌راحتی قابل دیدن از زیر خودرو است.
وظیفه واشر کارتل چیست؟
واشر کارتل بین سطح وصل شدن موتور و بدنه کارتل قرار می‌گیرد و از نشت روغن جلوگیری می‌کند. خرابی یا خشک شدن این واشر باعث نشتی روغن می‌شود.
پیچ کارتل ماشین چیست و چه یوزردی دارد؟
پیچ کارتل برای تخلیه روغن موتور استفاده می‌شود. هنگام تعویض روغن، با باز کردن این پیچ، روغن کهنه از کارتل خارج می‌شود.
چه چسبی برای تعمیر کارتل ماشین مناسب است؟
چسب RTV سیلیکونی حرارت‌پذیر یا چسب مخصوص واشر مایع گزینه‌های مناسبی برای درزگیری موقتی ترک یا شروع کردن کردن مجدد کارتل هستند. از چسب‌های متفرقه استفاده نکنید.
معنی کارتل ماشین به انگلیسی چیست؟
