هر حرف در پلاک‌ خودروهای شخصی چه معنایی دارد؟ از «گ» تا «ل» و «ژ»

به‌احتمال زیاد برای شما هم پیش آمده است که در ترافیک سنگین بزرگراه‌ها، چشمتان به پلاک خودروی جلویی بیفتد و از خود بپرسید حرف وسط این پلاک چه معنایی دارد؟ یا چرا برخی خودروها حرف «ژ» یا «و» دارند؟

در سیستم پلاک‌گذاری ملی ایران، هر عدد و هر حرف، هویت مشخصی دارد. ما می‌دانیم که عدد دو رقمی سمت راست پلاک (مثل ۱۱ یا ۶۸) نشان‌دهنده‌ی محل سکونت مالک خودرو (شهر یا استان) است، اما حرف الفبا در وسط پلاک داستان متفاوتی دارد.

قبلاً در مقالاتی جداگانه به بررسی کردن پلاک‌های دولتی و تشریفات و نیز هر پلاک متعلق‌به کد برنامهام استان است خریده‌ایم؛ بنابراین در این مقاله صرفاً روی پلاک‌های شخصی (سفید رنگ‌بندی) تمرکز می‌کنیم و به این سؤال پاسخ می‌دهیم که این حروف بر چه اساسی انتخاب شده‌اند.

پیش از اینکه به سراغ جدول حروف پلاک خودروها برویم، باید یک قانون کلی را بدانید: در پلاک‌های ملی، عدد دو رقمی سمت راست (کد برنامه ایران) نشان‌دهنده‌ی منطقه‌ی جغرافیایی (شهرستان یا مرکز استان) است، اما حرف وسط، معمولاً با این هدف استفاده می‌شود که ظرفیت پلاک‌های یک شهر زود پر نشود.

بااین حال، برخی حروف خاص، نشان‌دهنده‌ی نوع خودرو یا وضعیت راننده هستند.

پاسخ سؤال فوق این است که حرف پلاک خودرو طبق ترکیبی از شهر و مدل خودرو انتخاب می‌شود، اما با منطقی متفاوت.

• حروف سری (ترتیب صدور): برای اکثر خودروهای سواری معمولی، حروفی مثل «ب»، «ج»، «د» و… صرفاً طبق نوبت مراجعه به مرکز تعویض پلاک صادر می‌شوند. مثلاً در تهران (کد برنامه ۱۱)، ابتدا پلاک‌هایی با حرف «ب» صادر شد، سپس «ج» و به همین ترتیب ادامه دادن دارد؛ بنابراین این حروف ربطی به مدل ماشین (پراید یا بنز) ندارند.
• حروف اختصاصی (نوع خودرو یا راننده): برخی حروف به‌طور خاص برای دسته‌ی ویژه‌ای از خودروها یا افراد رزرو شده‌اند. مثلاً حرف «و» برای یک کلاس بدنه خاص است و حرف «ژ» برای قشر خاصی از جامعه.

سپس به تفکیک و با جزئیات کامل این حروف را بررسی کردن می‌کنیم.

یکی از سؤالات پرتکرار یوزران این است که پلاک با حرف «و» متعلق به چه ماشین‌هایی است؟ حرف «و» در پلاک‌های شخصی (زمینه سفید) به خودروهای ون اختصاص دارد.

چرا خودروهای ون با حرف «و» مشخص شده‌اند؟ این نوع خودروها اگرچه پلاک سفید دارند و شخصی محسوب می‌شوند، اما به‌دلیل ظرفیت حمل مسافر بالاتر و کلاس متفاوت بدنه، با حرف متمایز «و» مشخص می‌شوند.

حرف «ژ» شاید متمایزترین حرف در پلاک‌های ایران باشد. خودروهایی که حرف وسط پلاک آن‌ها «ژ» است، متعلق به افراد توان‌یاب و جانبازان هستند.

از ویژگی‌های پلاک‌ «ژ» می‌توان به این مورد اشاره کرد که در سیستم جدید، معمولاً آرم ویلچر نیز در سمت چپ آن‌ها دیده می‌شود.

مزیت پلاک‌های «ژ» صرفاً نشان دادنی نیست و خودروهای دارای این نوع پلاک مجاز به لاگین به محدوده‌های ترافیکی خاص هستند و جای پارک‌های ویژه‌ی افراد توان‌یاب فقط مختص این پلاک‌ها است.

اگرچه زمینه‌ی پلاک‌های گذر موقت متفاوت است، اما در سیستم ثبت، حرف «گ» نماد خودروهای گذر موقت است. این خودروها پلاک دائمی ندارند و پس از پایان مهلت قانونی تردد، باید از کشور خارج شوند.

برای اینکه دقیقاً بدانید هر حرف در پلاک خودروهای شخصی چه معنایی دارد، جدول زیر را مطالعه کنید. توجه داشته باشید که حروف الفبا (ب، ج، د، و…) در کنار کد برنامههای شهر (مثل ۱۱، ۶۸، ۷۲) معنا پیدا می‌کنند.

برخلاف تصور رایج، خودروهای شاسی‌بلند (SUV) یا کراس‌اوور پلاک متمایزی نسبت به خودروهای سواری (مثل پژو یا سمند) ندارند.

اگر شما یک تویوتا لندکروزر شخصی داشته باشید، پلاک‌تان یکی از حروف عمومی (ب، ج، د، …) است. تنها استثنا در این مورد خودروهای «ون» هستند و همان‌طور که گفته شد در پلاک آن‌ها حرف «و» هست.

شاید بپرسید چرا در تهران پلاک‌هایی با حرف «ن» یا «ی» زیاد می‌بینیم اما در شهرهای کوچک کمتر؟ سیستم پلاک‌گذاری به این صورت عمل می‌کند که برای هر کد برنامه شهر (مثلاً کد برنامه ایران ۱۱ برای تهران)، حروف به ترتیب الفبا پر می‌شوند:

• ابتدا تمام پلاک‌های ۱۱-ب صادر می‌شوند.
• سپس ۱۱-ج شروع می‌شود.
• این روند ادامه دادن می‌یابد تا به ۱۱-ی برسد.

وقتی تمام حروف برای کد برنامه ۱۱ تمام شد، پلیس راهور کد برنامه جدیدی (مثلاً ایران ۲۲) را اختصاص می‌دهد و دوباره از حرف «ب» شروع می‌کند.

بنابراین، دیدن حروفی که در انتهای جدول الفبا هستند (مثل «م»، «ن»، «هـ») در یک شهر، نشان‌دهنده‌ی تعداد بالای خودرو و پر شدن ظرفیت‌های قبلی در آن کد برنامه شهر است.

یکی از بزرگترین اشتباهات رایج در خواندن پلاک‌ها این است که تصور کنیم یک حرف خاص (مثلاً «ج») همیشه به یک شهر خاص ارتباط دارد. برای فهمیدن شهر صادرکننده‌ی پلاک نمی‌توانید فقط به حرف وسط نگاه کنید و باید ترکیب عدد سمت راست (کد برنامه ایران) و حرف وسط را با هم درنظر بگیرید.

سیستم توزیع حروف در ایران به دو روش کلی عمل می‌کند:

۱. در مراکز استان‌ها و کلان‌شهرها (روش سریالی)

در شهرهای بزرگ که کد برنامه اختصاصی دارند (مثل تهران با کد برنامههای ۱۱، ۲۲، ۳۳ و… یا مشهد با کد برنامه ۱۲)، حروف وسط هیچ ربطی به منطقه یا محله ندارند و فقط زمان صدور پلاک را نشان می‌دهند.

۲. در شهرستان‌های یک استان (روش تقسیم منطقه‌ای)

ماجرا در مورد کد برنامههای استانی متفاوت است. هر استان یک یا چند «کد برنامه مشترک» برای شهرستان‌های تابعه‌ی خود دارد. در اینجا، راهور برای اینکه مشخص کند خودرو به کد برنامهام شهرستان تعلق دارد، حروف الفبا را بین شهرها تقسیم کرده است.

بنابراین، اگر کد برنامه سمت راست پلاک مربوط به توابع یک استان باشد، حرف وسط دقیقاً نشان می‌دهد خودرو برای کد برنامهام شهر است.

سپس جدول‌های هر استان را به‌ تفکیک دیدن می‌کنید تا مشخص شود هر حرف در پلاک خودروهای شخصی استان‌ها به کد برنامهام شهر اشاره دارد.

توجه کنید که کد برنامههای ۱۱، ۲۲، ۳۳ و… مختص شهر تهران هستند. اما کد برنامههای ۷۸ و ۲۱ بین شهرهای اطراف تهران تقسیم شده‌اند:

کد برنامه ۱۲ مخصوص مشهد مقدس است، اما کد برنامه ۳۲ این‌گونه تقسیم شده:

کد برنامه ۱۳ مخصوص شهر اصفهان و کد برنامه ۲۳ بین شهرستان‌ها تقسیم شده است:

کد برنامه ۶۳ مخصوص شیراز و کد برنامه ۷۳ متعلق به شهرستان‌های فارس است:

کد برنامه ۴۶ مخصوص شهر رشت است. تقسیم‌بندی کد برنامه ۵۶ برای سایر شهرها:

کد برنامه ۱۵ مخصوص تبریز و کد برنامه ۲۵ برای شهرستان‌ها است:

کد برنامه ۱۴ مخصوص اهواز و کد برنامه ۲۴ این‌گونه توزیع شده است:

کرج و استان البرز داستان پیچیده‌ای دارند. کد برنامه ۶۸ کد برنامه اصلی این استان است:

ساری (مرکز استان) از کد برنامه ۶۲ استفاده می‌کند. کد برنامه ۷۲ بین شهرهای پرتردد مازندران تقسیم شده است:

ارومیه (مرکز استان) از کد برنامه ۱۷ استفاده می‌کند. کد برنامه ۲۷ متعلق به شهرستان‌ها است:

شهر کرمان از کد برنامه ۴۵ استفاده می‌کند. کد برنامه ۶۵ برای شهرستان‌ها است:

شهر همدان کد برنامه ۱۸ دارد. کد برنامه ۲۸ مربوط به توابع است:

اراک کد برنامه ۴۷ دارد. کد برنامه ۵۷ برای شهرستان‌های استان مرکزی است:

کرمانشاه کد برنامه ۱۹ دارد. کد برنامه ۲۹ متعلق به شهرستان‌ها است:

شهر یزد کد برنامه ۵۴ دارد. کد برنامه ۶۴ برای شهرستان‌ها است:

بندرعباس کد برنامه ۸۴ دارد. کد برنامه ۹۴ برای سایر بنادر و شهرها است:

خرم‌آباد کد برنامه ۳۱ دارد. کد برنامه ۴۱ برای شهرستان‌ها است:

شهر قزوین کد برنامه ۷۹ دارد. کد برنامه ۸۹ برای شهرستان‌ها است:

سنندج کد برنامه ۵۱ دارد. کد برنامه ۶۱ برای شهرستان‌ها است:

گرگان کد برنامه ۵۹ دارد. کد برنامه ۶۹ برای شهرستان‌ها است:

در استان اردبیل تمامی کد برنامهها تحت ۹۱ است اما حروف تقسیم شده‌اند (حرف ب و ج معمولا برای خود اردبیل است). سایر حروف:

بوشهر کد برنامه ۴۸ دارد. کد برنامه ۵۸ برای شهرستان‌ها است:

زنجان کد برنامه ۸۷ دارد. کد برنامه ۹۷ برای شهرستان‌ها است:

زاهدان کد برنامه ۸۵ دارد. کد برنامه ۹۵ برای شهرستان‌ها است:

شهر سمنان (مرکز استان) از کد برنامه ۸۶ استفاده می‌کند. اما کد برنامه ۹۶ بین شهرستان‌های مهم این استان تقسیم شده است:

شهرکرد (مرکز استان) کد برنامه ۷۱ دارد و کد برنامه ۸۱ مخصوص سایر شهرستان‌ها است:

این استان به دلیل جمعیت کمتر، فقط یک کد برنامه اصلی (۴۹) دارد که هم برای یاسوج و هم شهرستان‌ها استفاده می‌شود، اما حروف آن‌ها تفکیک شده است. (حروف ابتدایی مثل الف و… برای یاسوج است).

استان ایلام فقط کد برنامه ۹۸ را دارد. حروف ابتدایی برای شهر ایلام است و حروف زیر برای سایر شهرهای استان درنظر گرفته شده‌اند:

کد برنامه اصلی این استان ۵۲ است. حروف ابتدایی برای بیرجند (مرکز استان) و حروف زیر برای شهرستان‌ها رزرو شده است:

کد برنامه اصلی استان ۲۶ است. بجنورد (مرکز استان) حروف اول را دارد و سایر حروف به ترتیب زیر توزیع شده‌اند: