ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیسایکس، اخیراً برنامهای برای مقابله با تغییرات اقلیمی با استفاده از ماهوارههای خورشیدی و هوش مصنوعی ارائه داده است. ماسک که همواره به ایدههای بلندپروازانه در مورد آینده بشریت علاقهمند است، اینبار در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرده که قصد دارد با کمک خوشه عظیمی از ماهوارههای خورشیدی، تغییرات اقلیمی را کنترل کند.
براساس توضیحات ماسک، ماهوارههای او میتوانند با تنظیم میزان انرژی خورشیدی که به زمین میرسد، از گرمایش جهانی جلوگیری کنند. او توضیح داد که این سیستم میتواند با تغییرات جزئی در میزان تابش خورشید، شرایط اقلیمی را به نفع کره زمین تنظیم کند. به گفته وی، این تغییرات بهقدری کوچک خواهند بود که احتمالاً هیچ گونه اثر منفی بر سیستمهای اقلیمی کره زمین نخواهند داشت.
ماسک نیز بهطور غیرمستقیم به این موضوع اشاره کرد که برای تمدنهای پیشرفتهتر، چنین پروژههایی میتواند منطقی باشد. او به تمدنهای فرضی نوع دوم کارداشف اشاره کرد که قادرند انرژی خورشید را با ساخت سازههایی عظیم در اطراف آن استفاده کنند. او معتقد است که استارلینک، شبکه ماهوارهای فعلی او میتواند اولین گام برای رسیدن به چنین تمدنی باشد.
تمدنهای فرضی نوع دوم کارداشف به آنهایی گفته میشود که قادر به استفاده کامل از انرژی یک ستاره، مانند خورشید، برای تامین نیازهای خود هستند. این مفهوم بهوسیله نیکولای کارداشف دانشمند روسی، در سال ۱۹۶۴ مطرح شد و برای طبقهبندی تمدنهای پیشرفته براساس میزان توانایی آنها در استفاده از انرژی تعریف شد.
ماهوارههای مدنظر ماسک میتوانند با تغییر موقعیت خود یا استفاده از آینهها و فناوریهای بازتابنده، نور خورشید را بهطور موقتی مسدود کنند یا بازتاب دهند تا از گرمایش بیش از حد زمین جلوگیری کنند. هوش مصنوعی به کاررفته در این سیستم، قادر است شرایط اقلیمی را بهطور مستمر رصد و تغییرات جزئی را اعمال کند تا اثرات منفی بر اکوسیستمها و جو زمین نداشته باشد.
گرچه پیشنهاد ماسک از جذابیت زیادی برخوردار است، مسدود کردن نور خورشید برای مقابله با تغییرات اقلیمی یا آنچه به نام «ژئو مهندسی خورشیدی» شناخته میشود، موضوعی است که تاکنون بحثهای زیادی در جامعه علمی بهدنبال داشته است. برخی از دانشمندان این ایده را ممکن میدانند، اما تأکید میکنند که میتواند نوتیفیکیشندهای غیرمنتظرهای بهدنبال داشته باشد. بهعنوان مثال، روشهایی مانند «تزریق آئروسلهای استراتوسفری»، که در آن مواد شیمیایی به لایههای بالای جو زمین فرستاده میشود تا تابش خورشید را بازتاب دهند، میتواند بهطور قابلملاحظهای اقلیم زمین را تغییر دهد و باعث اختلالات گستردهای در جو و آبوهوای کره زمین شود.
طرحهای مطرحشده توسط ماسک، اگرچه بهنظر میرسد که نوآوریهای شگرفی را دربر داشته باشند، هنوز در مراحل اولیه تحقیق و توسعه قرار دارند و باید دقیق بیشتری بررسی کردن شوند تا خطرات احتمالی آنها برای اکوسیستمها و جو زمین در نظر گرفته شود.
ژئو مهندسی خورشیدی نوتیفیکیشندهای غیرمنتظرهای بهدنبال داشته باشد
دانشمندان درباره خطرات و چالشهای ایدههایی مانند آنچه ایلان ماسک مطرح کرده، هشدارهایی جدی دادهاند. یکی از مهمترین نگرانیها، تغییرات غیرمنتظره در الگوهای آبوهوایی و هیدرولوژی زمین است.
نیز، استفاده از این فناوریها میتواند به توزیع ناعادلانه آثار مثبت و منفی آن در سطح جهانی منجر شود. در حالی که ممکن است دما بهطور کلی کاهش یابد، برخی مناطق به دلیل تغییرات در الگوهای بارش یا دمای زمین، دچار مشکلات بیشتری شوند. این مسئله میتواند به افزایش شکافهای جهانی و نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی منجر شود.
یکی دیگر از نگرانیها، خطر «برگشت ناگهانی» است. اگر این روشها بهطور ناگهانی متوقف شوند، ممکن است دما بهشتاب افزایش یابد و آسیبهای جدی به اکوسیستمها وارد کند. نیز این فناوریها تنها دما را کاهش میدهند و مشکل اصلی، یعنی انتشار گازهای گلخانهای را حل نمیکنند. بنابراین، بسیاری از اثرات منفی مانند اسیدیشدن اقیانوسها یا افزایش سطح دریاها همچنان پابرجا خواهند ماند.
از دیگر چالشها میتوان به مسائل حاکمیتی و اخلاقی اشاره کرد. تصمیمگیری در مورد استفاده از این فناوریها بهتنهایی میتواند مشکلاتی را ایجاد کند، چرا که تعیین مسئولیتها و نتایج غیرمنتظره آن ممکن است به مناقشات جهانی دامن بزند. این خطر نیز هست که برخی کشورها یا شرکتها به جای کاهش گازهای گلخانهای، به این فناوریها وابسته شوند و از اقدامات اساسی برای مقابله با تغییرات اقلیمی غفلت کنند.
درنهایت، دانشمندان تأکید دارند که هرچند این فناوریها جذاب به نظر میرسند، هنوز نیاز به تحقیق و بررسی کردنهای بیشتر دارند تا نوتیفیکیشندهای آنها بهطور دقیقتر شبیهسازی و تحلیل شوند. به همین دلیل، هرگونه اقدام عملی باید دقیق، شفافیت و همکاری بینالمللی همراه باشد تا از خطرات غیرقابل پیشبینی آن جلوگیری شود.
