در اعماق دهانه برخوردی گیل در مریخ، سنگهایی وجود دارند که داستانی شگفتانگیز را روایت میکنند؛ داستانی از گذشتهای مرطوب و گرمسیری که در آن، آب تحتتأثیر نیروی گرانشی قدرتمند، بهطور منظم بالا و پایین میرفته است. این پدیده، یعنی جزرومد، تنها یک معنا میتواند داشته باشد: مریخ در گذشتههای دور، قمری بسیار بزرگتر و پرجرمتر از دو قمر کوچک امروزیاش داشته است.
تیمی از پژوهشگران به سرپرستی سونیت کاروناتیلاک از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا، شواهدی یافتهاند که این فرضیهی جسورانه را تقویت میکند. فوبوس و دیموس، قمرهای فعلی سیاره سرخ، آنقدر کوچک هستند که نمیتوانند چنین کشش گرانشی عظیمی را بر سطح سیاره اعمال کنند.
تیم با تحلیل تصاویر ثبتشده توسط مریخنورد کیوریاسیتی ناسا، متوجه لایههای رسوبی منظمی شدهاند که به ریتمایتها معروف هستند. این لایهها زمانی تشکیل میشوند که یک جریان مایع با قدرتی متغیر، مواد را در محلی تهنشین کند. در زمین، الگوی جزرومد دقیقاً چنین لایههایی را ایجاد میکند: جریان لاگینی آب، شن و ماسه را تهنشین میکند و با شروع جزر و آرامشدن آب، یک لایهی نازک از گِل روی آن را میپوشاند.
پریابراتا داس، یکی از اعضای تیم، توضیح میدهد که ریتمایتهای دهانه گیل، الگوهایی کاملاً مشابه را نشان میدهند. او میگوید: «الگوها شباهت بسیار نزدیکی به الگوهای جزرومد در زمین نشان میدهند.»
اگر چنین قمری وجود داشته، جرم آن ۱۵ تا ۱۸ برابر بیشتر از فوبوس بوده است
براساس محاسبات تیم، اگر چنین قمری واقعاً وجود داشته، جرم آن ۱۵ تا ۱۸ برابر بیشتر از فوبوس، بزرگترین قمر کنونی مریخ، بوده است. البته حتی با این جرم، قمر باستانی هنوز صدها هزار برابر کوچکتر از ماه زمین تخمین زده میشود. نظریهی جالب دیگر این است که فوبوس و دیموس، ممکن است بقایای متلاشی شدهی همان قمر بزرگ باشند.
برای آنکه فرضیهی جزرومد از حدس فراتر برود، رنجان سارکار از مؤسسه ماکس پلانک آلمان، از یک تکنیک ریاضی به نام «تبدیل فوریه» برای تحلیل الگوهای لایهها استفاده کرد. تحلیل نشان داد که تناوبهای دیگری نیز در ضخامت لایهها هست که با تأثیر همزمان خورشید و یک قمر بر جزرومد مطابقت دارد؛ درست مانند پدیدهای که امروز در زمین رخ میدهد.
یافتهها در واقع ایدهای را تایید میکند که پیشتر توسط راجات مازومدر، متخصص ریتمایتها، در سال ۲۰۲۳ مطرح شده بود. او با دیدنی تصاویر مریخنورد پرسیورنس در دهانه یزرو، احتمال منشأ جزرومدی را پیشنهاد کرده بود، اما تصاویر از وضوح کافی برای تحلیل ریاضی برخوردار نبودند. مازومدر دربارهی تحلیل جدید میگوید: «در زمین، کشف چنین لایههای رسوبی متناوبی به منزلهی مدرکی مستدل برای تایید وقوع فعالیتهای جزرومدی است؛ به بیان سادهتر و علمی، شاهدی بر وجود شرایط دریایی در آن منطقه در گذشته هستند.»
