پژوهشی تازه با استفاده از شبیهسازیهای اقلیمی پیشرفته، پرده از یکی از بزرگترین اسرار باستانشناسی برمیدارد: رشتهای از خشکسالیهای شدید و طولانیمدت، به فروپاشی تمدن دره سند، یکی از کهنترین و پیشرفتهترین تمدنهای جهان، شتاب بخشید.
تمدن دره سند که با نام «هاراپا» نیز شناخته میشود، بین ۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰ سال پیش در منطقهای وسیع در مرزهای امروزی هند و پاکستان شکوفا شد. مردمان این تمدن شهرهای شگفتانگیزی مانند هاراپا و موهنجو دارو را با سامانههای پیچیده کنترل آب ساختند، خطی نوشتاری ابداع کردند که هنوز رمزگشایی نشده است و با تمدنهای دوردستی چون میانرودان دادوستد داشتند. اما دلیل افول ناگهانی این جامعهی بزرگ، سالها موضوع بحث پژوهشگران بود.
جمعیت تمدن سند در طول زمان برای حفظ اجازه دسترسی به آب جابهجا شده است
اکنون، مطالعهی تازه با ارائهی شواهد محکم نشان میدهد خشکسالیهای متوالی و عمده که هر یک بیش از ۸۵ سال ادامه دادن داشته، یکی از عوامل کلیدی سقوط نهایی این تمدن بودهاند. به گفتهی تیم پژوهشی، با شدیدترشدن خشکسالیها، جمعیت به مناطقی کوچ کردند که هنوز منابع آب قابل اتکایی داشتند و در نهایت، شهرهای بزرگ منطقه یکی پس از دیگری متروکه شدند. خشکسالی صدسالهای که حدود ۳۵۰۰ سال پیش آغاز شد، دقیقاً با روند لاگآوت از شهرها و افول فرهنگی همزمان بوده است.
شبیهسازی گذشته برای درک آینده
بهریپورت لایوساینس، پژوهشگران در مطالعه از سه شبیهسازی جهانی اقلیمی استفاده کردند. مدلهای پیچیده با پردازش حجم عظیمی از دادهها، شرایط آبوهوایی هزاران سال پیش را بازسازی میکنند. بررسی کردن دادهها نشان داد که بارش و دما در بازهی ۵ هزار تا ۳ هزار سال پیش، یعنی دوران حیات تمدن سند، چگونه دگرگون شد و هر سه شبیهسازی، وجود دورههای خشکسالی طولانی را تایید کرد. هیرن سولانکی، نویسندهی اصلی پژوهش، توضیح میدهد:
کاهش پیوستهی بارش از ۵ هزار تا ۳ هزار سال پیش در تمام شبیهسازیها نشان میدهد که پدیدههایی مانند خشکسالیهای چندسدهای، تضعیف بارانهای موسمی و جابهجایی بارش زمستانی، واقعیتهای پایدار بودهاند و محصول اشتباه در یک مدل خاص نیستند.
– هیرن سولانکی
سپس، تیم پژوهشی دادههای بارش و دما را وارد یک مدل هیدرولوژیکی کردند تا تغییرات در رودخانهها و منابع آبی منطقه را به دست آورند. آنها با مقایسهی نتایج مدل با دادههای باستانشناسی دربارهی محل سکونتگاهها، دریافتند که جمعیت این تمدن در طول زمان برای حفظ اجازه دسترسی به آب، جابهجا شد.
برای اطمینان از صحت نتایج، یافتهها با شواهد فیزیکی موجود نیز مقایسه شد. پژوهشگران دادههای خود را با مطالعات پیشین که نرخ رشد استالاگمیتها و استالاکتیتها در غارهای منطقه (که در دورههای خشک کندتر رشد میکنند) و نیز رسوبات دریاچهها را بررسی کردن کرده بودند، تطبیق دادند. مقایسه نشان داد که دادههای شبیهسازی تا حد زیادی دقیق بودهاند.
پژوهش مورد تحسین دیگر کارشناسان این حوزه نیز قرار گرفته است. نیک اسکراکستن، پژوهشگر کالج دانشگاهی دوبلین، میگوید: «رود سند برای هاراپاییها اهمیتی حیاتی داشت و مدلسازی جریان رودخانهها کمک میکند تا دریابیم تغییر الگوهای بارندگی چگونه میتواند بر الگوی استقرار شهری و روشهای کشاورزی آنها تأثیر گذاشته باشد.»
مطالعه در نشریهی Communications Earth & Environment منتشر شده است.
